1939 оной август һарада Халхын голой байлдаануудта совет ба монгол сэрэгшэд Монголой газар дайдые япон булимтарагшадһаа сүлөөлһэн. Халхын голые Маньчжоу-Го (Манжуурые япон сэрэгшэд эзэмдэжэ, 1932 ондо Маньч-жоу-Го гүрэн байгуулһан) ба Монгол хоёрой хоорондохи хилэ гэжэ тоолохо гэһэн эрилтэ Япониин талаһаа табигдажа, зүрилдөөн эхилһэн. Хуушан хилэнь 20-25 модо зай зүүгээр гарадаг байгаа.
Япон империалистнууд Монгол ороной дэбисхэр эзэлжэ, тэндэ совет гүрэн руу байлдаа бэлдэхэ талмай хэхэ зорилготой байһан.
1936 оной март һарада СССР болон Монгол хоёрой али нэгэндэнь ондоо гүрэнэй дайгаар добтолбол, бэе бэедээ туһалалсаха гэһэн хэлсээ баталһан байна. 1939 оной май һараһаа Монголой хилэ дээрэ японцуудай буудалга байд гээд олошоржо эхилээ. Монголой газар эзэлхэнь гээшэ гү гэһэн бодото аюулай байдал тогтожо, Советскэ союз хэлсээтэ уялгаяа дүүргэхэ гэжэ хани барисаатай гүрэндөө хамһалсаха гэһэн шиидхэбэри абаа.
1939 оной зун Үбэр Байгалай сэрэгэй тойрогой частьнууд Монголой армитай суг Халхын гол шадар япон булимтарагшадтай байлдаанда түрүүшынгээ хатуу шалгалтануудые гараа. Үбэр байгалайхид энэ шалгалта нэрэ түрэтэйгөөр гаража, 6 соединени болон частьнууд эрхимээр дайлалдаһанай түлөө Ленинэй орденоор, 19-иинь Улаан Тугай орденоор шагнагдаһан юм.СССР-эй Верховно Зүблэлэй Президиумэй 1939 оной августын 29-эй ба ноябриин 17-ой зарлигуудаар, 70 сэрэгшэд Советскэ Союзай Баатарнууд, Я.Смушкевич, Г.Кравченко, С.Грицевец гурбан лётчигууд түрүүшынхеэ хоёр удаа Советскэ Союзай Баатарнууд болоо. Байлдаануудта баатаршалга гаргаһан 17 мянга гаран командирнууд, полит-ажалшад болон сэрэгшэд орден ба медальнуудаар шагнагдаһан, Улаан Армиин 326 сэрэгшэд Монгол Арадай Республикын шагналнуудта хүртэһэн байна. Монгол ба совет сэрэгшэд соносхогдоогүй энэ дайнда илаһан юм. Мүнөө үеынхидэй олонхинь тэндэ юун болоһон бэ, ямар уласхоорондын шухала хойшолонгууд байгааб гэжэ мэдэдэггүй. Япони СССР, Великобритани болон Америкэдэшье дайгаар орохоёо бэлдэдэг байһан. Халхын голой дайнай һүүлээр Токио тон урид хойто хилэеэ хамгаалха хэрэгтэй гэжэ ойлгоо. Тэрэ үедэ совет гүрэнэй гадаада харилсаанай ябуулга Японитой алиш талаар олзотой, дайлалдаһан хоёр гүрэнэй хоорондо оролсохогүй гэһэн пакт баталжа шадаһан байна. Энэ пакт 1941 оной апрелиин 13-да баталагдажа, саашадаа СССР гүрэн хоёр фронтдо дайлалдахагүй аргатай болоо һэн.
Энэ дайнда олон үбэр байгалайхид хабаадаһан, тэдэнэй тоодо Агын Буряадай тойрогойхид... Олон сэрэгшэд Монголой дэбисхэр дээрэ яһаяа хаяа...
Үзөөн нютагта тоонтотой, мүнѳѳ Харымай аймагай прокуророй туһалагшаар ажалладаг Димид Цырендоржиевагай дунда һургуулида һураха үедѳѳ бэлдэһэн «Агын алдарта хүбүүд – Халхын голой байлдаанда хабаадагшад» гэһэн ажалыень уншагшадтаа дурадханабди.
