Эртэ урда сагһаа адууһа малаараа ажамидардаг буряад зон үүсэлһэн малайнгаа мяха доторыень дууһан зѳѳри болгодог байһан. Мүн малай баабхайнууд хүүгэдэй наадхуур, шагай ухаа гүйлгэхэ, шуран һүбэлгэнѳѳ хүгжѳѳхэ наадан болодог ааб даа. Тиихэдэ буряадууд урдын сагһаа һээр шаадаг байһан. Мүнѳѳ үедэ энэ наадан хүгжэлтэеэ абажа байнхай. Олохон нютаг һуурингуудта һээр шааха хорхойтой зон байһан ба байнашье. Тиимэһээ Агын тойрогой, Ононой аймагай нютаг нютагуудай һээр шаагшад тухай хөөрэхэмнай.

 

АГЫН АЙМАГАЙ ҺЭЭРШЭД

Урдань дүй дүршэлѳѳр баян хүнүүд ара нюргандаа, нюдѳѳрѳѳ оройдоошье харангүй, һээр шаадаг байһан. Агын аймагта домог түүхэдэ ороһон дүй дүршэлтэй һээршэд байһан ба биишье. Жэшээнь, Согто-Хангилда 1932 ондо түрэһэн хурса хутагата худанса шарайд омогой ДАРМЫН Дарижаб 17 наһанһаа эхилжэ һээр шаадаг, барилдадагшье байһан. Хойто-Ага нютагай һээршэдые нэрлэбэл, Галсан ГАРМАЕВ (Бойнхын Галсан, түрэһэн ониинь эли бэшэ), 1887 оной Ойдоп ЭРДЫНЕЕВ, 1897 оной Цыдып БАТОМУНКУЕВ (Холхожоон), 1928-1977 онуудта ажаһууһан Эрдэни БАЗАРОВ гэгшэд. Энэ нютагта мүнѳѳ Жаргал БАЗАРОВ (1981 оной), Батожаргал БАЗАРОВ (1945 оной), Тумэн БАТОЕВ (1964 оной), залуухан Арсалан АНАНДАЕВ (1985) гэгшэд һээр шаадаг юм.

Урда-Агада 1911 ондо түрэһэн Батомунко ТУГДУМОВ (Мухандаан) ара нюргандаа баряад, тусгаар бэрхээр һээр шаадаг байһан ха. Тиихэдэ Цыден БАТОЕВОЙ (1926 оной), Бадмажаб (Владимир) БАТОЖАРГАЛОВАЙ эршэтэйгээр сохижо, ямаршье һээр хухалдаг байһан тухайнь нютагайхидынь дурсадаг. 1958 оной Мижитдоржи ДУЛМАЕВ 9-10-дахи ангинуудай һурагша ябаад, томо зоной хухалжа шадаагүй һээрнүүдые хуха шаадаг байһан ха.

 

МОГОЙТЫН АЙМАГАЙ ҺЭЭРШЭД

 

Үүсэ болоһон малай һүнэһэн һаадгүйгѳѳр шэнэ түрэлѳѳ түргэн олохо, үгышье һаа мал һүрэгтѳѳ дахин шэнэ түл боложо эрьехэ, мал адуун үдэсэтэй байха гэһэн удха тэмдэгтэй энэ наада шэмэглэхэ дүй дүршэлтэй ага-хангилайхидые тоолохо болоо һаа, баһал нилээд олохон хүн байха. Ага-Хангилай Жэбхээһэн хүндыдэ 1898 ондо түрэһэн сагаангууд угай РИНЧИНЭЙ Дамдин (Содбо лама) һээр тэсхээнгүй хухалдаг хүн байһан. Тэрэ Агын дасанда гэсхы ламын тушаалда буян үйлэдэһэн. 1933 ондо хамалганда абтажа, 1946 ондо амиды мэндэ нютагаа бусаһан юм. Наһанайнгаа амаралтада гаратараа, хамтын ажахын мал харалсаһан. Дамдин ахын һуумгашаа, ара нюргандаа һээр шаажа, бултыень хухалжа байхыень хараһан аха захатан мүнѳѳшье Ага-Хангил һууринда байха бшуу. 1937 оной Дугар ДОНДОКОВ, 1964 оной Доржи РАБДАНОВ һээр шаадаг байһан. 1963 оной Санжи ГАРМАЖАПОВ ба Цырен-Доржи ЦЫБИКОВ гэгшэд мүнѳѳшье һээр шааһаар зандаа. Энэ нютагта 1949 ондо түрэһэн түгнэ сагаангууд омогой Дүшын Сэрэндоржын ДАШАНИМЫН Аюржаб гэжэ хүн ажаһуудаг. Тэрэ бага наһанһаа шуран шамбай, һүбэлгэн, түмэрѳѳр, модоор дарха хэдэг, гартаа дүйтэй хүн юм. Ажалайнь зам «Победа» түрэл ажахытайнь холбоотой, жолоошоноор хүдэлһэн. Мүнѳѳ үмсын ажахы хараад байдаг. Цыпелма наһанайнгаа нүхэртэеэ 5 хүүгэдээ хүнэй зэргэ хүн болгоһон, аша зээнэрынь үндыжэ байнхай. Нима хүбүүниинь - тойрогой суута шодоог.

 

Дэлгэрэнгыгээр 14-дэхи дугаарта.

You have no rights to post comments