Солошодой мүрысөөн
   Энэ һонирхол татама, Агын тойрог дотор (магад, бүхы буряад угсаатанай дунда?!) түрүүшынхеэ үнгэргэгдэһэн солошодой мүрысөөндэ 12-16 наһанай 24 хүбүүд хабаадаа.
Һануулан хэлэхэдэ, апрелиин тэндэ мэдээжэ баршан Очир Батоцыреновэй соло дуудалгаар хэшээл үнгэргэһэн тухай бэшээ бэлэйбди. Тиихэдэ хүбүүдтэ Очир Бадмаевичай өөрынь гүйсэдхэдэг солонуудай үгэнүүд тараагдаа һэн. Мүнөө мүрысөөндэ хабаадагшад тэдэ солонуудыень өөрынхеэрээ янгалан дуулаа, мүн өөрын харасаар үгэнүүдые нэмэжэ, хороожо болохо байгаа. Эдир баршадай гүйсэдхэлгэ нютагай наһатайшуулай зүблэлэй түрүүлэгшэ Баир Даржаев, Очир Батоцыренов болон нютагай һургуулиин захирал Дулма Батожаргалова гэгшэд сэгнэжэ, эгээл эрхимүүдыень шүүгээ.
   Хэмжээ ябуулга эмхидхэгшэд – шүүгшэд болон хүтэлэн ябуулагша – булта үндэһэн дэгэлээр байгаа, мүн хабаадагшадта арадайнгаа заншалта хубсаһа үмдэхэ эрилтэ табигдаһан байгаа бшуу. Үндэһэн хубсаһаяа үмдэхэдөө, «ёһотой буряадби» гэжэ мэдэрхээр байдаг ха юм. Мэнэ-мэнэ дэгэлээ үмдэжэ байгаа һаа, залуу үетэнэй үндэһэн хубсаһаяа хүндэлдэг, заншалнуудаа ойлгодог болохонь лабтай. Мүрысөө хүтэлэн ябуулһан эмхидхэгшэдэй нэгэн, һургуулиин захиралай хүмүүжүүлгын ажалай талаар орлогшо Билигма Ринчиновагай тэмдэглэһээр, олонхи хабаадагшад шүлэглэн хэлэхэеэ һанана. Тиимэһээ дуу дуулаха түрэхын бэлигтэй Баир Цыденовэй, Гомбо Ойдоповой, Цыден Цыриторовэй шангай һууринуудта хүртэһэниинь гайхалгүй.
   Зүгөөр энэ мүрысөөнэй гол зорилго хадаа эдиршүүлэй дунда түрэл хэлэеэ дэлгэрүүлгэ, тэдэниие ёһо гуримуудтаа дадхаалга байгаа. Тиимэһээ олон хабаадагшад, тэрэ тоодо оролдосотойгоор бэлдэһэн Чингис Чернинов, буряад хэлэ һайнаар мэдэхэгүй, ходол ородоор дуугардаг Цынге Дашеев, ондоо яһанай хүбүүн, буряад хэлэгүй Марсел Тиленов урмашуулгын шангуудта хүртөө.
   Гансал хабаадагша – Зориг Димчиков хёрхо мэргэн һуршанда, бэшэн булта мориной соло дуудаһан байна.

   Чингис хаанай хоёр хүлэг
   Мүрысөөнэй урда тээ Баир Даржаев мориной соло гээшэ хэдыдэ, яагаад бии болоһон тухай домог хөөрөө. Энээн тухай урдын багша Лодон Линховоин иигэжэ бэшэһэн байдаг:
- Соло дуудалга гээшэ үни холын ёһо байгаа. Чингис хаанай хүхэ буурал азаргын адуунда нэгэ эрмэг сагаагша гүүн бии юм һэн ха. Гүүниинь түрэхэдөө эхирлэжэ, хоёр эрэ унага гаргаа гэхэ.    Тэдэнииень айхабтараар оролдожо, хэдэн гүүндэ тэлижэ тэнжээһэниинь, бэеэ хүсэхэдөө, туйлай хурдан хүлэгүүд болоһон ха. Чингис хаан тэдэнээ унаад ябахадаа, ямаршье дайсаниие, ямаршье ан хүсэжэ ядадаггүй һэн гэхэ. Теэд албата зониинь хаан эзэнээ магтаад, хоёр унагыень магтадаггүй байба. Тиихэдэнь тэдэ хоёр гомдожо, Чингис хаанайнгаа адуунһаа гаража, хүл хурдан, тэнэжэ ябашаба. Чингис хаан тэдэнээ үгылэн, уйдхарта абтажа бэдэрбэ даа. Олохолоороо бариха гэхэдэнь, тэдэнь баригдажа үгэбэгүй. Тэдэниие хүсэхэ хүлэг байбагүй. «Таанад юундэ намһаа зугадаба гээшэбта?» - гэжэ Чингис хаанай асуухада, хоёр хүлэг гомдолоо хэлэжэ үгэбэ. Тиихэдэнь Чингис хаан тэдэндээ магтаал соло хэлэһэн юм гэлсэдэг. Тэрээнһээ хойшо мориной соло дуудаха ёһо заншал тогтоһон түүхэтэй. Домог домогоороо юм аабза, теэд соло дуудалга буряад болон монгол арадуудай аман зохёол байгаа гэжэ һанахаар юм. Урда эртэ сагта хизааргүй уужам дайдануудые, үндэр хангай хадануудые морёороо дабажа гарадаг байхадаа, мориёо юунһээшье үлүүгээр һанадаг, морин эрдэни гэжэ нэрлэдэг һэн. Тиимэһээ мориёо буряад зоной магтан домоглолго гайхалгүй бэзэ даа.

 

You have no rights to post comments