- Хүбүүн аа, өө хүбүүн! Нэгэ жаахашье зали абаһайш даа!.. - гэжэ унтаха нойроо мартаһандаа, уйлаһан айһандаа уб улаан нюдэтэй эхэнь һанаа үнөөн болон аргадана.
Бэеынгээ халуунай үлэ мэдэг һуларбашье, Бабжа унтажа үгэнэгүй. Эхэнь хоёр үдэр, хоёр һүни соо хүбүүгээ гарһаа табингүй бөөмэйлэн тэбэрижэ, түрүүшынгээ эрхэ гансахан үриин энхэ мэндэ һайжархые хүсэн хүлеэн бүмбэрнэ. Эсэгэнь хоёр сүүдхэ соо баһал үргэһэ нойроо, эдеэ хоолоо мартанхай, аргаша врач, аптекэ, поликлиникын хоорондо хүлөө газарта хүргэнгүй харгылан гүйнэ.
Хүбүүгээ тэбэрижэ гэр соогуураа ябаһан Мажигмаа Бабжынгаа долоо һаратайдань, үшөө хүсэд һуудаггүй байхадань буулгаһан дүрынгөө урда зогсоно. Мажигмаа хүбүүгээ урдаа тэбэринхэй энеэбхилжэ һууна. Хүбүүниинь фотографой һэжэрһэн хонхоһоо тад ондоо тээгүүр болгоосогой нюдөөрөө амаяа ангайтараа гэтэшоод һууна. Гарма эсэгэнь баһал сэдьхэл дүүрэнээр хаража, тэдээн тээшээ нэнгэн энеэбхилнэ. Яаһан золтойнууд ябааб даа! Үхибүүн халуурха үбшэлхэ юм гэжэ тиихэдэ хэнииньшье һэжэглээгүй ябаал. Гансахан лэ үтэлһэн зондо үбшэн зэмдэг ерэдэг бэзэ гэжэл ойлгодог айл байгаа бэшэ аал?
Хүбүүень аргалжа байһан Нина Сергеевна бүхы город соо эгээл мэргэжэлтэй хүүгэдэй аргашан гэжэ мэдээжэ юм. Хэды тиибэшье Мажигмаа үшөөл элдэб олон һэжэг хара бодолдоо түрүүлнэ: «Хэршье шадамар бэрхэ эмшэн зарим үедэ эндүүржэ болодог ха юм даа. Хүбүүнэйнь үбшэ Нина Сергеевна зүбөөр танижа, ууха ёһотой эмыень уулгаал юм бэзэ даа. Ямар нэгэ бишыханшье алдуу гараагүй юм аа гү даа? Хаанаа үбдэжэ байһанаа хэлэжэ шадахагүй үхибүүнэй үбшэлхэдэ, аргалһан аргашандашье, аба эжыдэньшье бэрхэл байна даа... Хүбүүмни унтажа эхилээл һаа, амарха һэн».
- Хүбүүн, аа, хүбүүн... Унтыш даа, мухаа... Зай гү... Юундэшье унтажа үгэнэгүй гээшэбши даа? Хайрата гансамни.
Халуундаа ядажа зобожо байһан хүбүүгээ тэбэрин ябахадань, Мажигмаада һулаханаар иираглан гэншэхэ абяан бэшэ, харин Бабжынь баяртай шангаар эльгэ хатан энеэхэ абяан шэхэндэнь дуулдана. Иимэ хубхин сагаан, зүдэрүү дурһагүй шарайнь орондо хэдэхэн үдэрэй урда тээхи ягаа улаан шарайнь, хатуу болсогорхон хасарнуудынь, тоомгүйхэнөөр хараһан галтай харахан нюдэдынь харагдана. «Хэзээ, ямар үдэр садатараа эдеэлээд, амаран унтаха гээшэбши даа?»
Огтошье һалхи абахагүйгөөр орёогоотой хүбүүгээ дулаахан бэедээ няажа, эхэнь арюухан агаараар амилхаяа түр зуура балкон дээрэ гарана. Оруутай байһан наран үдэрэйхи шэнги халуунаар шарана. Дүрбэдэхи дабхарай балкон дээрэһээ аяар холо харагдана.
Тэндэ доро, гэрнүүдэй болон баглаа ногоон мододой һүүдэртэ, угалза боложо эреэлһэн амиды сэсэгүүдэй ковёрнуудай ойгуур хүүгэдэй сагааншье, хүхэшье, ногооншье коляска тэргэнүүд тэбхылдэнэ. Зарим эхэнэрнүүд тэргэнүүдээ урдаа түлхеэд, сайбар сагаан асфальт дээгүүр намдуу аалиханаар алхалнад. Колясканууд соо эхынгээ хүхэ садатараа хүхэһэн элүүр энхэ үхибүүд амтатай бүхэ нойроор унтанад. Сэдьхэл дүүрэн эхэнүүдынь ногоон үнгэтэй ехэнүүд һандалинууд дээгүүр налайлдан һуунад. Зариманиинь үнгын утаһаар юумэ урлан оёнод, нүгөөдүүлынь ном уншанад. Хоорондоо энеэлдэжэ байжа хөөрэлдэн, хүүгэдэйгээ мансы хушалтые заһасагаажашье һууха эхэнэрнүүд бии.
- Хүбүүн аа, өө хүбүүн! Ши баһал иигэжэ бүхөөр унтаһайш даа... Хэзээшье унтажа, маанадайнгаа сэдьхэл амарааха, өөрөөшье амарха үхибүүн гээшэбши даа...
Бусадай эрдэмтэй бэлигтэйдэньшье, эдир залууданьшье, зөөритэй баянданьшье, бүлэ соогоо хубитай золтой һуудагтаньшье, сэбэр гоёдоньшье Мажигмаа атаархажа үзөөгүй юм. Атаархаха гэжэ үгэ ойлгодоггүй байһан юм. Харин мүнөө бүхэ нойроор унтаһан элүүр энхэ эдэ үхибүүдэй эхэнүүдтэ Мажигмаа эхин түрүүшынхеэ атаархажа һууна. «Элүүр энхэ, золтой жаргалтай үхибүүгээ хаража һууха гээшэ эхэ эсэгэ хүндэ эгээл үнэтэй һайхан хуби зол байна даа. Үхибүүнэйгээ үбдэхэ ядахые хараха гээшэ эхэ эсэгын тон ехэ ядарал, уйдхар болоно гээшэл даа».
Мажигмаа Бабжаяа тэбэреэд, гэр соогуураа ябана. Һууха байха газар олдоногүй. Хүбүүгээ гарһаа буулгаха дурагүй, гар дээрээ үргэжэ, бэеһээ холодуулангүй ябахадань, хүбүүндэньшье, өөртэньшье һураггүй хүнгэн байха шэнги. Эхэ үри хоёр хадаа эгээ хэдынэйшье үедэ, элүүр үбшэншье сагтаа нэгэ амин, нэгэ мяхан бэшэ юм аал даа?
Мушхагдангүй мартагдаһан ханын час үнинэй байшанхай. «Саг хэды болоо хаб?» гэжэ Мажигмаа хоёр үдэр соо абяа анир гараагүй радиогоо табиба. Тиигээд саг мүнөө тэды час тэды минута гэжэ соносхохыень шагнаад зогсобо. Радио сагай хэды болоһые соносхобогүй. Харин хонгёо шанга дуутай эхэнэр хүн тоб гэмэ тодоор дуугарба:
- Композитор Бачнадзиин «Үлгын дуу» ансамблиин хоор дуулахань. Концертмейстерынь - Голидзе. Дирижёрынь - Шанашвили.
Олон зуун хүн нэрьемэ шангаар альга ташажа, һүүлшын үгэнүүдые арайхан дуулажа үрдибэ. Грузинска ССР-эй дуунай болон хатарай ансамблиин концерт соносхоһон афиша үшөө дүрбэ-табан үдэрэй урда тээ уншаһанаа Мажигмаа гэнтэ һанаба. Хоёр зуун дүшэн хүн гэжэ бэшээтэй байгаа. Заатагүй ошохоор нүхэртэеэ хэлсээ һэн. Хэрбээ Бабжынгаа үбшэлөөгүй һаа, хүбүүгээ хүгшэн эжыдэнь абаашажархёод, Гарматаяа мүнөө концертдэ ошоһон, театрай зал соо һууха байгаа.
Хэдыхэн секунда болоод, хоёр зуун дүшэн хүнһөө бүридэһэн гүрэнэй ансамблиин хоор «Үлгын дуу» айхабтар холоһоо, саанаһаа дуулдаһан дүмүү аалихан гүнгэнөөгөөр эхилбэд. Ямар нэгэн ондоо ажалай гү, али сэрэгэй, инаг дуранай дуу дуулаха һаа, хоёр зуун дүшэн хүнэй хүсэтэ энэ хоор театрай ехэ залай доһолмо, сонхын шэлэй ханхинама хүсэтэйгөөр зэдэлхэ байгаа.
Харин мүнөө эдэ хоёр зуун дүшэн дуушад инаг һайхан үриингөө нангин үлгы дээрэ тонгойжо һууһан эхын түхэлөөр, тон ирагуу намдууханаар дуулахадажа оронод. Эхэ хүнэй сэбэр арюухан дурлал, энхэрэн баясаһан сэлмэг һайхан баярынь, ашата сагаан найдалынь энэ дуун сооһоо ирагуу намшагтайханаар зэдэлнэ. Эдэ хоёр зуун дүшэн дуушад хадаа унтан һажажа байгаа хэдэн мянган зол жаргалта хүүгэдэй тухайда болон эхынгээ үбэр дээрэ хэбтэһэн үбшэн жаахан Бабжа тухайда налархай дулааханаар энхэрэн һанажа дууланад. «Бишыхан Бабжа, ши эхэеэ ехээр зобоонгүй унтыш даа. Зеөлэн унтари соогоо һажан дуурыш даа. Түргөөр эдэгэжэ, наадандаа орыш даа» гэжэ тэдэнэр хоёр зуун дүшэн налгай урин нянинууд шэнги бишыхан Бабжые ойлгогдохогүй грузин хэлэн дээрээ аргадан, аргадан байнад.
Ирагуу һайхан дуунай хахадлаха багта Бабжа гэб гэнтэ миһэд гэжэ уршыба. Магад Бабжа миһэлзэн уршыгаагүй, харин эхынь түр зуура миһэлзэһэн баярынь хүбүүнэйнь шарайда гэрэлтэн харагдажашье болоо.
Дуунай намшагта зөөлэхэн аялгада үлгыдүүлхэ бүреэ Бабжын нюдэд анилдажа, иираглан гэншэхэеэ болижо, амияа доро оруулан һажажа эхилнэ. Баярлашаһан эхэнь өөрөө зүндөө гараһан нёлбоһоёо аршаха сүлөөгүй, хүбүүн дээрээ амилхаяа айжа тонгойно. Нюдэнэйнгөө нёлбоһо аршаха гэжэ гараа дороһоонь абаал һаань, хүбүүниинь дахяад һэришэжэ болохол.
Бабжын дууран һажаха бүри дуушад дуугаа улам улам аали дүмүүхэн болгожо, бүри һонор һэргэгээр, жэгдэ зөөлэхэнөөр үргэлжэлүүлнэд. Ямар нэгэн эгсэ эридхэн аялга үгөөр, хүгжэмэй түмэр утаһанай таагүй өөрсэ шэнхинээгээр үбшэн жаахан үхибүүе һэрюулжэрхихэһээ дуушадай айжа байһан шэнги һанагдана. Уран абяатай грузин хуурнуудайнгаа хүбшэргэ дээрэ гарнуудаа табяад, бубна хэсэнүүдэйнгээ бүлбэнүүрнүүдые хангиргангүй зогсожо, аман соогоо гүнгэнэхэдэжэ дууланад. Тэрэ дары аман соогоо гүнгэнэхэеэшье болёод, байра дээрээ гунхаралдан байна ха. Тиигээд сэнгүй үнэтэй һайхан шэл хрусталь домбо һабануудые гартаа абажа, тэдээгээрээ дүмүүхэнээр мүргэлдүүлжэ, аятай гоёхоноор, үльгэрэйхи шэнгеэр шэнхинэхэ абяа гаргахадажа байһаар һанагдана. Уданшьегүй дахяад гүнгэнэхэ абяан дуулдажа, дахяад дүмүү аалихан дуунай үгэнүүд холоһоо хүнхинэхэдэжэ эхилнэ...
Нина Сергеевна Гарма хоёрой ороходо, үлгын дуун үшөө эсэслэжэ дүүрээдүй байба. Нойр соогоо үлэ мэдэг миһэлзэхэдэжэ байжа, хүлэртэрөө халуудаһан бишыхан Бабжа эсэһэн тухашарһан эхэтэеэ хоюулан энэ дуунай аялга доро һажажа байба.
- Үбшэнэй түлэб үнгэрөө... - гэжэ унтаһан эхэ хүбүүн хоёрые залд гүүлэхэгүй гэжэ Нина Сергеевна шэбэнэжэ хэлэбэ.
Үлгын дуунай аялга үгэһөө бэшэ, харин энэ аалихан ойрын шэбэнээнһээ һэришэһэн Мажигмаа:
- Хүлисэгты, Нина Сергеевна... Би өөрөө хүбүүнтэеэ һажажа байбаб, - гэбэ.
Бишыхан Бабжа урал амаяа тамшаажа, хүхөө хүхэнэб гэжэ зүүдэлжэ байжа унтажал байна. Нойр соогоо урданайнгаа хүндэ саг һанаһан ехэ хүн шэнги заримдаа гүнзэгы сээжэһээ һанаа алдана.
Зүб лэ даа... Бабжын үрбэгэр жаахан бэе хэмгүй хүндэ хүшэр үбшэнтэй тэмсэжэ, эхэ эсэгынгээ, эмшэ Нина Сергеевнагай оролдолго энхэрэлэй аша туһаар үбшэеэ илаба гээшэ ха юм.
Уралаа хүдэлгэхын забһарта Бабжа баһа дахин һанаа алдана. Энээхэн Бабжын нэрэтэнь болохо ондоо тэрэ баатар хүсэтэ Бабжа үни урда сагта дайсанаа дараад, даагаяа һүүлдээд, баһал иимэ бүхэ нойроор унтаа һэн бэзэ. Үбшэеэ илажа гараһан энэ бишыхан Бабжа шэнги дайсанаа илаһан тэрэ Бабжа мүн лэ гүнзэгы сээжын оёорһоо һанаа алдан хэбтээ бэзэ даа.
Чимит ЦЫДЕНДАМБАЕВ.
