Дэмбэрэлэй ехэ хубуун Шадаб аха болоно. Нэгэшье hургуули хээгуй, гансаш класс дуургээгуй Шадаб аха данай урда тээ сэрэгэй албанда Владивостогой хажууда, Ханха нуурай дэргэдэ рядовой солдадаар албаяа хаажа байтарын, «дайн эхилээ» гэhэн hуртэй мэдээсэл дуулдаhан байгаа. Влавивосток дээрэ сэрэгшэнэй hургуули гарахадаа яаагаад буудахаб, дайлалдахаб, нухэ малтахаб г.м. сэрэгэй дуршэлнуудтэ hуража, 1942 ондо ротоороо баруун фронт руу дайнай газарта поездоор хурэжэ ерээд, дайн байлдаанай гал дулэн соогуур хахад жэлэй туршада ябагаар ябаhаар, дайшалхы харгынь Смоленскын ой хурэтэр ургэлжэлоо.
Нэгэтэ добтолгын уедэ Шадаб аха миинын тэhэрхэйhээ хундоор шархаташоо.
Тэрэ шархатаhан тухайгаа манда иигэжэ хоорэгшэ:
«Шархаяа оороо боожо хэбтэhэн аад, мэдээгээ алдаhан байгааб. Гэнтэ ойлгоходом, санитарка басаган хажуудамни hууба. Холо бэшэхэнэ хэбтэhэн солдаадай хубсаhаар шархатаhан гуяыем таhа ореожорхеод , ушоо хоер солдаадуудтай намайе санчасть хурэтэр морин тэргээр шэрээ бэлэй, hуулдэнь санитарна поездодо hуулгаад госпитальнуудаар тараагаа. Гунзэгы шархаhаамни нервэ hалаhан байгаад , хахад жэл тухай госпитальда хэбтээ hэм. Хулни худэлдэггуй, хургануудни мэдэрэлгуй, зугоор яhамни бутэн байhан юм, харин шиирын шэнээн осколок абажа , намда харуулаад хаяа бэлэй». Тиихэдэ мэдэгдэнгуй улэhэн, улэhэн шиирын хахад модоной тухай осколок абымнай бэедэ улоод наhан соонь ябаhан юм. Хундоор шархатажа, саашань дайшалхы замаа ургэлжэлуулхэ аргагуй болоходоо, Шадаб аха албанhаа табигдажа,1944 ондо нютагаа бусаhан намтартай.
Будаланаа хурэжэ ерэхэдэнь, гэртээ улэhэн эжы абгай хоерынь хоер жэлэй туршада нилээд зудэрhэн байба.Абгайнь Хунхэр руу хадамда гаража, хунэй гарай болошоhон эжыгээ хажуудаа абаашаhан байгаа.
Шадаб ахын нютагаа бусахада колхоз адуу hурэг даалгажа угэhэн байгаа. Энэл уедэ Хунхэр руу, эжыдээ, хуряахайндаа айлшалhаар, Базарай Бурзыма басагантай танилсажа, гэр булэ боложо, тубхиноод, хоер хуугэдтэй болоhон юм.
Бурзыма абгай дайнай арын ветеран, колхозоq ажалда ябахыса ябаhан. Гол тулэб таряан ажалда : намарынь жаткада, хабарынь- тарилгада, газар элдуурилгэдэ гээд лэ, ябаагуй ажалынь угы.
«Даамай гэжэ газарта ябатараа, «дайн дуурээ» гэжэ дуулаа hэмди. Булта – hамгад, хуугэд – сарнуудаа мулталжа табижархеод, таряан дээрэ байhан айл руу гуйлдоо, ехэл хухилдоо hэмди даа”, гээд эжымнай усоохэн угоор хоорэгшэ hэн.
Шадаб ахатан 10 гаран жэлдэ адуунда байгаа, hуулээрнь тэмээ ажаллаа, hуулдэнь 26 жэлэй туршада хони хараа. Малай ажалда hайн дунгуудые туйлаhанайнь тулоо гурэн Шадаб ахые Ажалай улаан тугай орденоор шагнаhан юм.
Шадаб аха 94 наhа хурэжэ наhа бараhан, харин Бурзыма абгай хуугэдтээ ургуулhоор, 100 наhандаа тулажа, бурханайнгаа орондо мордохо табисууртай байгаа.
Саашань Шадаб ахын гурбан дуу хубуудэй дайшалхы зам тухай ургэлжэлуулхэдэ иимэ байна.
Ленинградай блокадые эрхэ бэшэ бэе дээрээ узэhэн, 2004 оной апрелиин 8-да унгэргэгдэhэн “Общественное признание» форумай лауреадай нэрэ зэргэдэ хуртэhэн хун – Дымбрэлэй хоердохи хубуун Сада болоно.
Садо Дымбрылов сэрэгэй албанда Хабаровскhаа тиишэ ажалда ябаhан байгаа. Ажалынь ехэ харгын барилга.
Худоогэй залуухан хубуун харгы барилсажа, ой тайга соогуур ажал хэлсэжэ ябатарынь, нэгэтэ убэлэй удэшэ ротын командар хэдэн солдадуудые дуудажа, баруун фронтодо мордохо болобот гэбэ. Тэдэ сэрэгшэдые, тэдэнэй тоодо 16 буряад хубуудые, хуреэлэгдэhэн Ленинград дээрэ сэхэ буулгаhан байгаа.
Сада ахын блокада байhан саг тухайгаа хоорэжэ угэhыень зээ басаган Зоригмаань бэшэжэ абаhан байна.
«Убэл. Саhан. Ладога нуурай мульhэн дээгуур 70 модо туухай зайе ябагаар бухэли hуни ябажа гаталаабди. Саада эрье дээрэ вагон татаатай байха, гаража шадаhан зон тэрээн соо хороод hуугаарайгты», - гээд сэрэгшэдтэ туруун хэлэгдэhэн байгаа. Тэрэ вагондо хурэхэдоо, эсэшэhэн, ямаршье шадал тэнхээгуй, унташообди. Hуни болоходонь гаража , Ленинградай нэгэ уйлсоор бэе бэеэ дахаад лэ hубаряабди.Гал гээшые огтолон гаргажа болохогуй гэгдээ. Тиигэhээр хирпиисэ галдадаг , ута 2 пеэшэнтэй , ундэр трубаатай байшанда ерээбди. Тэндэ хубсаhаяашье тайлаха аргагуй , гэрээр дуурэн солдадууд удаахан байгаа hэмди: урагша, баруун тээшэ, хойгуурнай ургэлжэ буудаан, боомбын наяраан замхахагуй. Хабар болоходо, бултыемнай булэг булэгоор тараагаа hэн. Эдихэ юумэн угы, удэрэй нормо – 200 гр. Хилээмэн угтэхэ, тиихэдэ загаhанай шулэн шэнги юумэ уухабди. Тойроод хунууд ухэжэл байха.
Хул дээрээ ябаhан сэрэгшэд дайсанда харюу угэхые оролдохобди. Би минометчик ябааб. Ленинградай баруун талада,худоодэ, хэдэн газараар землянкануудые малтаад, ходо hуурияа hэлгэжэ жэл тухай байгаабди. Нэгэтэ углоогуур манайхин ушарай ехээр буудаа бэлэй. Hуулээрнь немецуудые шалгахадамнай, ехэнхинь алуулhан , усоон булэг тэрьедэhэн байгаа hэн.
1943 ондо Сада аха туруушынгээ шан хайрануудта хуртоо: «За оборону Ленинграда», «За боевые заслуги»,1944 ондо «За отвагу», 1945 ондо «За победу над
Германией» гээд лэ олон медальнуудаар шагнагдаhан юм. Агуу Илалтые Сада аха Балтиин далайн дундахи нэгэ олтирог дээрэ угтаа.
Сада аха сэрэгэй албанhаа 1946 ондо табигдажа, нютагаа бусаад, колхозой ажалда шунан орожо, автохулэг жолоодожо, Будаланай туруушын шофер болоhон намтартай.
1948 ондо Дондогой Хандама басагантай хуби заяагаа ниилуулжэ 6 ухибуудые ундылгэhэн юм.
Дымбрэлэй гурбадах хубуун – Цыдып 1942 ондо Калининскэ фронтын 91-дэхи стрелково полкдо албаяа эхилhэн байна. 1943 ондо ехээр гараа шархатажа, удаан госпитальда хэбтээд, нютагаа бусаха баатай болоhон байгаа. Дайнhаа бусаад, турэл колхоздоо малшанаар худэлhэн, колхозой малай, ухэрэй hаалин учет олон жэлдэ жэншэдгуй хэhэн, нютагтаа хундэтэй аха ябаhан юм. Цыдып аха Анчигма нухэртэеэ хоер хушуун ухибуудые ундылгэhэн.
Дымбрылэй одхон хубуун Пурбэнь 1943 ондо декабрь hарада сэрэгэй албанда абтаад, 85 миллиметрово зенитнэ пушкын наводчигоор зуун хизаарай фронтын обьектнуудые харууhалжа, Порт-Артурта албаяа дуургэhэн байна. Дайнhаа Бусахадаа, Ононой аймагта Хулhата hууринда айл булэ боложо тубхинэhэн, Мэдыгма нухэртэеэ 9 ури хуугэдые удылгэhэн юм. 20-хи жэлэй эгээл hуроотэ дайе гаталжа амиды мэндэ бусаhан аха дуунэрэй дайшалхы габьяа тухай бэшэбэбди.
