Отог соо хэншье үгы, гансал Балдан баабай энэ тэрэ зэмсэг зэрэ үдэжэ, хадхажа һууһанаа, харанхы болоходонь, газаашаа гаража, үни һууһандаа шалажа шархирһан нюргаяа тэниилгэжэ, нэгэ удаа һуняажархёод, бага ялтирган һагад гуламтын хажууда ошожо, бурма худхана. Үнэһэнэй оёорто хэбтэһэн хэдэн сусал үлеэжэ, галаа носоогоод, бригадынгаа ехэ тогоондо уһа хэжэ, хажуудань бишыхан хара горшоогтой сайгаа гал дээрэ табина. Тиигээд гааһаа носоожо, галайнгаа хажууда һуугаад, тэнгэри ѳѳдэ харан, зосоогоо бодоно:
   - Наран орожо, баһал үнѳѳхи бороо хурань орохоо шэглэбэ алтай даа, хатаа болоһон үбһыем баһа норгожо, һүйд татахань бэд даа.
Үбһэшэдшье мүнѳѳ орой болотор хүдэлбэ. Үбһэеэ норгоохогүй гэжэ оролдоо хэбэртэй. Бүри һайса орой болоһон хойно тэдэнэй ерэжэ, мори хараа мулталхада, Балдан баабай гашуун шара сайгаа яаран һоросогоогоод, ногоон субаяа нэмэрижэ, һүниингѳѳ манаанда гараба.
   - Байза, эдээнээ Агбаанай бууса абаашаха болоо гээшэ гү даа, ногоониинь хэзээшье һайн байгаа ёһотой. Энэ орой болотор ябаһан моридые үглѳѳ үглѳѳгүүр болотор садхаагаагүйдэ аргагүйл даа. Адагуусаншье һаа, баһал эдихэ дуратай ябаа юм бэзэ, - гэжэ үбгэжѳѳл зуурандаа шэбшэнэ.
Орой болохо бүри бүгшэм бүтүү боложо, боргооһо батаганаанда ядалдаһан моридынь иишэ тиишээ тарашахаяа һанажа, Балдан баабайе тухашаруулна. Үе-үе болоод лэ:
   - Һүүдь гэнэм, шолмонууд газари! - гэжэ шанга шангаар хашхаржа ябаад, Сабдигшанаа нэшэжэ, ѳѳрѳѳ урагшаа гүйшэхѳѳ һанаһан мэтэ моридойнгоо хойноһоо бургааһа худхан хатаргана.
Тэнгэридэ нэгэшье мүшэн харагданагүй. Барагар хара, туулган хүндэ үүлэнүүд улам бүри нэрбылдэн, улам доошоо һанжахадал гэнэ. Хаанаһаашьеб һэбшээн Балдан баабайда аляархаһан мэтэ шүрбэгэр һахалыень үрбэгэнүүлээд үзэнэ. Гэнтэ холын сахилгаанай улабар һула гэрэл үүлэнүүдэй хаяа агшан зуура гэрэлтүүлээд, хаанаб даа холо, газар дороһоо шэнги, бүдүүзгэй хүндѳѳр тэнгэри хүнхинэбэ. Һалхин улам шангадана. Байн тэнгэриин дуун улам бүри дүтэлжэ, үбгэжѳѳлэй орой дээгүүр нэербэ. Гэнтэ аймшагтай ялагар сахилгаан һүниин харанхые хаха зуран, Балдан үбгэнэй нюдэ һаргааба. Тэнгэри айхабтар абяатайгаар няжаганаад, бута хаха һүрэжэ унашахадал гэбэ. Һалхин шангадажа, аадар зүүн тээһээ хүүен ерэжэ шааяшаба. Шиигэй хүйтэн амисхаал хамар руу сорьёодхино. Балдан үбгэн борооһоо хураха гэһэндэл, тархияа субынгаа заха руу улам саашань татажа бэгзышоод, мориёо шабхуурдажа оробо.
   - Агбаанайл бууса хүрэжэ абаа һаа, хонохо газар олохо һэм. Уданшьегүй Агбаанай буусын үрмэдэһэ ногоондо булагдашаха болоһон гэр, хорёонууд харанхы сооһоо гаража ерэбэ. Сахилгаанай хүхэ гэрэлдэ гэрэйнь үүдэнэй, сонхынь хонхогор хара нүхэнүүд Балдан тээшэ зосоо жэхымээр шагаана. Түргэхэн мориёо сэргэдэнь уяад, эмээлээ абажа байхадаа, үбгэжѳѳл бодоно:
   - Юрэдѳѳ, энэ Агбаантан анхан хада халуун хэшэгтэ дайрагдажа, үбгэ, һамга, үхи хүбүүгүй, булта үхэһэн хатаһан юм гэлсэгшэ. Үнгэрѳѳ һаа, элдэб үнгын үхэдэл шүдхэрнүүдшье ябажал байхадаа, балай ядахагүй гээшэ. - Теэд зосоогоо юуншье гэжэ бодоо һаа: - Байһаар мүнѳѳ жара гарашаһан хойноо шүдхэрһѳѳ айжа, газаа бороодо сохюулжа байхамни гү даа? - гэжэ һанаагаа заһана. - Теэдшье мүнѳѳ болотор эндэнь малшад үбэлжѳѳд лэ байна гүб даа. Амитан балай шүдхэртэ даруулжа, эдюулжэ байна гэлсэгшэгүй гүбэ…
Эмээлээ абамсаараа, тохом-тойнь тэбэреэд, гэр руу дабшаба. Үүдээрнь орохоо ябатараа, гэнтэ зүг татан зогсожо, юундэшьеб шагнаархаба. Анир шэмээгүй, эрьелдээд харахадань – юумэн харагдабагүй. Тиигээд мэдэхэ, шадаха мэгзэмэйнгээ эхи заха уншаһаар орошобо. Гэр соошье хонжэн, гансал тэнгэри забда залигүй нэернэ. Бороо гэрэй хушалта, хана сохин, абааштайгаар шабжаганана.
   Балдан һэмээхэн нэгэн-хоёр алхам хээд, амияа даран, дахин шагнаархаба. Гэнтэ тэрэ амилхаа болин, харасаяа харанхы руу хадхан зогсошобо. Пеэшэнэй саана юуншьеб амилна хэбэртэй. Амилна, удаанаар, дороһоо абажа, гүнзэгыгѳѳр агаар һороод, хамараараа үлэ мэдэг эшхэрээтэйгээр мүн лэ удаахан гаргана. Балдан баабайн магнайгаар гансата хүйтэн хүлһэн адхаржа, хүлнүүдынь шэшэрэлдэн, палаахада няалдашаһан мэтэ хүдэлбэгүй.Мүнѳѳхи юумэнэйнгээ амилһан газарһаа юунэйшьеб һанаа алдан һаршаганажа уухилхадал гэхэдэнь, Балдан үбгэн гэнтэ ухаа мэдээ алдажа, эмээл, тохомоо шэдэжэрхёод, үүдэнэй тотого, богоһоһоо торожо, мүргэжэ ябаад, газаашаа гүйжэрхибэ.
   Хайшан гэжэ жолоогоо тайлаһанаа, яажа мориндоо мордоһоноошье һананагүй. Гэнтэл мэдэн гэхэдээ, Сабдигшандаа зайдаар мордошонхой, отог тээшээ шадал мэдүүлэн гүйлгэжэ ябаба. Тээ саана ошоһон хойноо амияа нэгэ бага доро оруулжа, мориёо татаад, гэдэргээ хараба. Теэд үнѳѳхил шэб балай харанхыһаа бэшэ юумэн үгы. Бороошье хүнэгѳѳр адхаһан зандаа.
Отогтоо хүрэжэ ерэхэдэнь, хүнүүд үни унтанхай байба. Мориёо отогойнгоо хажуудахи хуһанда уяжа, һэмээхэн отогтоо ороод, нэбтэ шобто һүрэшэһэн хубсаһа хунараа бажуужа, балбажа байжа, гүнзэгыгѳѳр һанаа алдан, шэрдэг дээрээ һуушаба. Зүрхэниинь үшѳѳл түшэгэнэһэн зандаа. «Үгы, юрэдѳѳ, энэм иихэдээ юун үхэдэл шүдхэрынь байба гээшэб! Тэрэ үйлѳѳ харлаһан Агбаантанай юумэн байба гээшэ гү? Юун гэһэн бузар булай юумэн гээшэб, нохойһоошни боложо үбдэхэ, бузартахашье гэжэ байжа болохол. Үглѳѳдэртѳѳ артелеэ гаража, Санхиин Доржодо сэржэм үргүүлхэ болобо гээшэ гү даа. Баһа анхандаа хубараг ухаантай ябаһан хадаа юу хээ тухайлха гээбы», - гэжэ байжа элдэб үнгын юумэ бодоно. Тиигээд үбһэшэдѳѳ һэрюулжэ, хараһан үзэһэнѳѳ хѳѳрэхэ гэһэн аад: «Юугээ эдэ шолмонуудни ойлгохо, үнэншэхэ һэм даа, хаанашье байгаа, үзэгдѳѳгүй шүдхэрһѳѳ айжа, адууһа моридоо алдажархёод ерэбэ гэжэ үшѳѳ наадалжа байхаһаа бэшэ ондоо юун эдээндэ байха һэм». Тиигэжэ шиидээд, үргэһэнэйнгѳѳшье хүрѳѳгүй һаа, ехэл эсэнги янзатай хэбтэшэбэ.
   Тээ гэгээтэй болохоһоо абан, аадаршье замхаба. Балдан баабай иишэ тиишээ тарашаһан моридоо арай гэжэ суглуулжа, хорёодонь хаажархёод, Сабдигшандаа учётчик хүбүүнэйнгээ хасаг эмээл тохожо, хэндэшье хэлэнгүй, артель руу шамдуухан хатаргаба. Наранай дээрэ гараһан хойно артелиингээ сээнтэр хүрэжэ, гэртээшье оронгүй, Санхиин Доржын гэртэ мориёо тулгаба. Гэртэ ороходонь, Доржо шэрээ дээрээ дабшалжа һуунхай, юушьеб уншажа байтараа, ехэл сошоһон янзатай түргэхэн саашань хэжэрхёод, нюдэнэйнгѳѳ шэл дээгүүр, үсэгэлдэрэй архиһаа хэбэртэй, бүлсэгэр нюдѳѳрѳѳ Балдан баабайе сэхэ шэртэн, набтархан һандали тээшэ заажа:
   - Суугты, зай юун болооб? - гээдхинэ.
Балдан үбгэн ямар хэрэгтэйгээ хѳѳрэхѳѳ ойлгожо ядан һуутараа, арай гэжэ үг маг гэһээр, ямар ушараар Доржодо ерэһэнээ ойлгуулжа үгэбэ.
   - Зай, зай, ойлгосотой, - гэжэ, Доржо толгойгоо дохибо. - Ехэл буруу юум байн, теэд сэржэм үргэжэ, адис аршаанаа уугаад, утаад байхад, бараг зайлана бэз.
   - Зай, ерэһэн хэрэгни бүтэбэ гээшэ, - гээд, Балдан үбгэн хармаанһаа хорин табан солхообоо гаргажа, Доржодо һарбайгаад, - тиигээд битнайш галгиһуу даа, үдэ болошоогүйдэ бригадаа хүрэхэ һанаатай, яаралтайшаг хүн һэм, - гэжэ һѳѳргѳѳ мордобо.
Бусаха замдаа Балдан зосоогоо уужам тэнигэр болошонхой хатаргана. Байсын булаг хүрэжэ, мориёо уһалжархёод, холошье ошоогүй ябатарнь, урдаһаань набтархан Зээрдэгшэнээ хаһаг тэргэдэ оруулжа дугшуулһан Сэдэбэй Митэб ушаржа, зэргэлэмсээрээ, мориёо татажа:
   - Һайн гүт, Балдан баабай! - гэжэ хододоо хүхюун, шанга хоолойгоороо мэндэшэлбэ.
   - Һайн даа, зай, ши иихэдээ хаанаһаабши?
   - Энээ руу бага зэргэ барилгын модо элбэгтэй газар хараашалааб.
   - Теэд ямар олзо… - Балдан баабай гэнтэ Митэбэй тэргэ дээрэ ѳѳрынгѳѳ эмээл, тохомой байхые харажархихадаа, хэлэхэ гэжэ байһан үгэеэшье мартажа, мэгдүүтэйгээр асуугаадхиба. - Энэ минии эмээл, иихэдээ, хаанаһаа шэрэбэ гээшэбши?
   - Танай эмээл юм гү? Хари энэ һүни Агбаанай буусада хонохо бэшэ, үглѳѳгүүр бодон гэхэдээ, эмээл олзотой болошоод байгаалби, - гэжэ Митэб мүнѳѳ Балдан баабайн хэр зэргээр айһыень тухайлһан мэтэ урдаһаань нюдѳѳрѳѳ энеэбхилэн хэлэбэ. - Эзэнииень оложо ядаад, гайхахадаа, энэ шэрэжэ ябаалби. Харин иигээд эзэниинь олдошохо юм һэн бы.
   - Аса наашань! – гэжэ, Митэбһээ эмээлээ абаад, энэ һүни дэмыдэ айһан, тухашарһанаа һанахадаа, сухалынь хүрэжэ, Сабдигшанаа саб байса шабхадаадхиба. Тиигээд Санхиин Доржодо дэмыдэ үгэһэн хорин табан солхообоо һанахадаа, бүри ехээр уурлажа, Сабдигшанайнгаа ама угзаран, Митэбтэеэ баяртайгаашье хэлсэнгүй, бригада тээшээ гүйлгэжэрхибэ.

You have no rights to post comments