Энэдхэгэй нангин «үнеэн-эжы»
Энэдхэгүүд үхэрые «гау-мата» - «үнеэн-эжы» гээд нэрлэдэг.
Урдын энэдхэг домогоор, хүнэй наhа барахада, hүнэhэниинь дээдэ түби руу дэгдэхын тула гүнзэгы мүрэн гаталжа гараха ёhотой. Тэрэниие үхэрэй hүүлдэ шагтагалдаад гаталха гансал арга бии. Харин энэ наhандаа үхэр гомдохооhон хүнүүд тэрэ загуурдиин ехэ мүрэниие гаталжа, дээдын түбидэ мүндэлхэ аргагүй hэн тула тамада унадаг гэжэ энэдхэгүүд этигэдэг.

Yшөө Энэдхэгэй заншалаар, бурхад уһан далай байгуулха үедөө оёорhоонь Камдехена гэhэн үхэр татажа гаргаhан домогтой. Тэрэ үхэр ямаршье хүсэл зорилгонуудые бэелүүлхэ аргатай hэн ха. Дэлхэй дээрэ түрэhэн үхэр бүхэн Камдехена гээшэ, тиимэhээ тэрээндэ үнэнхэ сэдьхэлhээ энэрхыгээр хандажа һүзэглэбэл, хүнэй бүхы хүсэлнүүдые бэелүүлдэг гэжэ энэдхэгүүд гүнзэгыгөөр этигэдэг заншалтай.
Тиимэhээ Энэдхэгтэ үхэр нан-гин амитан гээд аргагүй ехээр шүтэгдэдэг.

Бурхандал тахигдадаг үхэрнүүд
Энэдхэгтэ үхэрэй ямаршье газарта - гэртэ, ордон байшан соо ороод, юумэ hандаажа, эбдэжэ байбал, хэншье сохёод үлдэхэгүй. Yшөө Энэдхэгэй үйлсэнүүдээр ябаган хүнүүдэй гарадаг тусхай газарнууд үгы, ямаршье авто-унаа тогтожо, тэдэниие урдуураа гаргахагүй. Харин үхэрэй үйлсын дундуур ябабал, машинанууд тогтоод, урдуураа гаргаха. Тиимэhээ зарим аяншалагшад зорюута үхэрнүүдые хүлеэгээд, тэдэнэртэй суг үйлсэ гаталхые оролдодог.
Yхэр гаргажа, мяхыень эдихэ гээшэ эгээл ехэ нүгэл гэжэ тоологдодог hэн тулань энэдхэгүүд үхэрэй мяха эдидэггүй. Тиигээд үнеэнэйнгээ гэнтэ үбшэлөөд, hаалгахаяа болибол, энэдхэгүүд үйлсэ руу гаргажархидаг гуримтай. Юундэб гэхэдэ, хэрбэеэ тэрэнэй хорёо соо үнеэнэй үхэбэл, айхабтар ехэ ёро, нүгэл гэжэ тоологдодог, эзэниинь туйлай ехэ бүтээлнүүдые үйлэдэхэ ёhотой болодог юм. Нэн түрүүн, тэрэ Энэдхэгэй бүхы нангин хотонуудые бараалхажа, үргэл мүргэл хэдэг. Удаань байрлаhан hууринайнгаа үйлсын бүхы гуйраншадые хооллуулха ёhотой. Гансал иимэ аргаар хотондоо үхэр үхүүлhэн нүгэл арилгагдадаг гэжэ тоологдодог.

Хэншье иимэ ехэ гаршатай ба ябадалтай хэрэг үйлэдэхэ аргагүй hэн тула үнеэдэй халта үбшэлhэнэй hэжэг түрүүлхэдэ, эзэдынь үйлсэ руу ябуулжархидаг. Тиимэhээ Энэдхэгэй үйлсэ гудамжануудаар олон тоото эзэгүй үхэрнүүд зайжа ябадаг ушартай.

Тэдэ зайгуул үнеэд яашье туража үхэхэгүй. Юундэб гэхэдэ, Энэдхэгэй урдын заншалаар, гэр бүлэ гэртээ болгоhон түрүүшын хилээмээр заабол үхэр хооллуулха ёhотой. Yшөө хажуугаарнь индус бүхэн үхэртэй үйлсэдэ уулзахадаа, заабол амтатай, гунгарбаа соохи бурханайнгаа урда табидаг эдеэгээр хүндэлхые оролдодог юм.

нэдхэгэй үндэhэн заншалта литээр, үхэрнүүдые амтатай эдеэгээр ба сэсэг ногоогоор хооллуулха тусхай hайн үдэрнүүд байдаг. Тэрэниие сахин үйлэдэбэл, айхабтар ехэ буян олдохо гэhэн этигэлтэй. Дам саашаа үхэр адуулха хэрэг бурханай табисууртай тусхай заяатай зон эрхилдэг гэжэ тоологдодог. Тэрэнь Вишна бурханай дэлхэй дээрэ мүндэлхэдөө, флейтэ дээрэ наадаха дуратай үхэр адуулдаг хүнэй бүлэдэ ургаhан тушаа домогтой холбоотой ха.
Энэдхэгүүд үхэрэй hүн эмтэй домтой ундан, дээдын хэшэгэй эдеэн гээд шүтэдэг. Тус орондо үхэрэй hүнтэй холбоотой маани тарнинууд дэлгэрэнхэй. Мүн лэ үхэрэй hүн Аюрведа гэhэн Энэдхэгэй үндэhэн заншалта эмнэлгэдэ үргэнөөр хэрэглэгдэдэг түүхэтэй.

Тиимэhээ Энэдхэгээр аяншалхынгаа үедэ үхэрнүүд руу хашхаржа, тэдэниие сохихонь, мяхыень эдихэнь огто хорюултай гэжэ мэдээд ябахань маша шухала. Yгы гэбэл, өөhэдөө сохюулхаhаа гадна үшөө шанга хэhээлтэдэ орожо магадгүй.

Гайхамшаг шэдитэ шабааҺан
Дэлхэй дээрэ эгээл түрүүшын шажан гээд тоологдодог Энэдхэгэй веды гэhэн шажанай һургаалнууд соо бүхы амитадай шабааhан муухай, бузартай, гансал үхэрэй шабааhан арюун нангин гээд бэшэгдэhэн. Үхэрэй хатаhан шабааhан – аргал хамаг муу муухайе арюудхаха ба үбшэнгүүдые аргалха шэдитэй гэжэ хэлэгдэдэг. Yнеэнэй hүнэй зөөхэйгөөр хэhэн шара тоhон Юртэмсын эгээл арюун сэбэр гал гэжэ тоологдодог. Харин хорхой шумуулгүйгөөр хатааhан үхэрэй шабааhанай аргалай утаан – Юртэмсын эгээл сэбэр арюун агаарай хангал гэhэн шүтөөнтэй. Yшөө энэ сэбэр хүбэн гэжэ хэлэгдэдэг. Тиимэhээ хүйтэн шанарай элшэтэй гэдэг үхэрэй шабааhан хамаг халуун хабдарнуудые аргалдаг эрхим дом болоно.

Урдын сагhаа зүүн зүгэй арадууд геморрой үбшэнтэниие үхэрэй hая гаргаhан халуун шабааhан соо hуулгажа аргалдаг байhан түүхэтэй.

Yшөө манай элинсэгүүд шара тоhо бутаргаhан аргалтай холижо үнэрдөөд, бэе махабадайнгаа элүүр энхые шалгадаг байhан. Шара тоhон – галай халуун, аргал – хүйтэн агаарай шанартай. Тэрэ хоёрые адляар холижо үнэрдэхэдэ, бүлеэншэг хангалтай байбал, халта hэрюуншэгээр, сорьёторнь үшөө хохир нэмэхэ хэрэгтэй. Тиигээд хохир 2-3 дахин ехээр нэмэгдэбэл, танай бэеын гал махабад хэмhээ ехээр дэлгэрhэн. Харин үлүү ехээр шара тоhо нэмээ hаа, «хүбэн» ехэдэнэ. Аюрведын hургаалаар, иимэ аргаар тодорхойлжо, бүхы үбшэнгүүдые эдэгээдэг.

Мүн лэ тус hургаалаар, бүхы амитадай яhанууд бузартай, гансал далайн дунгар ба заанай яhан арюун сэбэр гэжэ тоологдодог. Хамаг амитадай шабааhан хүнэй нарин мэдэрэлдэ муу нүлөө үзүүлдэг бузартай, гансал үхэрэй шабааhан арюун сэбэр, хүнэй элшэтэ бэе сэбэрлэжэ бүхэжүүлдэг. Жэшээнь, гахайн гэр соо үмэхэй муухай үнэртэй байдаг, тэрэниие холуур тойрожо гарадагбди. Харин үхэрэй дал соо ямаршье үнэргүй байхаhаа гадна тэндэ аятай зохид, хэдышье удаан байхаар шуу.

Шара тоhоной ба үхэрэй hүнэй удаа үхэрэй шабааhан эгээл эрхим домто зүйл гэжэ тоологдодог. Аюрведын эмшэд эдеэрэтэй ба хабдартай яра шархануудые үхэрэй шээhэнтэй холиhон шара тоhо түрхижэ аргалдаг гуримтай.
Энэдхэгтэ Аюрведын сүмэнүүдые үдэр бүри үхэрэй шабааhаар угаажа сэбэрлэдэг заншалтай.

ШабааҺанай арюун хангал
Yхэрэй аргалай хангал хамаг муухай үмэхэй үнэрнүүдые эрхимээр hалгадаг гэжэ үни урдын сагhаа мэдээжэ. Хэдышье hалхинда хиидхэхэдэ, угаахада hаладаггүй хуушан ханзын доторхи үнэр аргалай утаагаар утажа, бэлээр hалгадаг. Тэрээн дотор бүхөөр «загсажа» байрлаhан тусхай шанарай элшэнүүд hалхинда дэгдэдэггүй, уhанда абтадаггүй. Харин аргалай шэдитэ хангалынь тиимэ элшые дуугүйгөөр үлдэжэ hалгадаг.

Анхан буряад-монголшуудай hэеы гэрнүүд соо хулпаа тархаануудай хажуугаар элдэб хорхой шумуул бии болодоггүй байгаа. Тэрэнь аргалаар галаа түлидэгhөө дулдыдаг байhан ха юм.

Аяар холын Украинада урдань хулпаа тархаануудай бии болохогүйн тулада мүн лэ шабар гэрнүүдэйнгээ ханануудые, шалануудые үхэрэй шабааhаар шабадаг байhан түүхэтэй. Тархаанууд аргал шабааhанай үнэртэ аргагүй дурагүй, холо тэрьедэдэг гэжэ ажаглагдаhан.

Энэдхэгтэ мүнөөшье гэрэй-нгээ газар шалануудые үхэрэй шабааhаар шабадаг гуримтай. Тэрэнь хатахадаа, гэр дотор ямаршье үнэргүй байхаhаа гадна бусад үнэрнүүдые hалгажа, гэр доторхи агаар арюудхадаг.

Аргалай үнэр гэр доторхи бузар буртагые, ада баршадые hалгадаг гэжэ Энэдхэг, Хитад, Түбэд, Монгол г.м. оронгуудта үни урдын сагhаа мэдээжэ. Тэрээн дээрэ онсолон, Энэдхэгтэ, Түбэдтэ үнэтэй сэнтэй, арюун хангалтай хүжэнүүд үхэрэй аргалаар хэгдэдэг гэжэ мэдээжэ. «Юртэмсын эгээл арюун сэбэр хангалтай» гэдэг нюдэhэн аргал дээрэ зандан болон бусад нангин мододой, элдэб сэсэгүүдэй тоhо, зүйлнүүдые нэмээд, бүхы дэлхэйгээр сэгнэгдэдэг хүжэнүүдые үйлэдбэрилдэг заншалтай. Тэдэнь альбан шүдхэрнүүдые, муу хорото хии амитадые г.м. үлдэдэг юм.
Yшөө Энэдхэгтэ шабааhа эдьхэhэн уhа бүхы бэе дээрээ юулэжэ адхаад, шэжэ бужа, бузар hалгадаг заншалтай.
Энэдхэгэй олонхи баян ажаhуугшад яласала гэрнүүдэйнгээ шалануудые мүнөөнэй синтетическэ хэрэгсэлнүүдээр бэшэ, харин үхэрэй шабааhаар угаадаг. Тиимэ байшангууд соо ямар үнэртэй байдаг гэжэ hананабта? Аргагүй сэбэр арюун, таатай зохид хангалаар анхилдаг гэжэ тэмдэглэгдэнэ!

You have no rights to post comments