Эгээл тиимэһээ «Улаалзай» гэһэн тусхай дугаарта уран зохёолшодой, поэдүүдэй ойн баяраар дашарамдуулан гү, али мииншье тэдэнэй зохёохы намтар хөөрэхэ, баян буряад хэлээр бэшэһэн бүтээлнүүдтэйнь танилсуулха гэжэ оролдодогбди.

Энэ удаа Агын Буряадай тойрогһоо гараһан, мэдээжэ прозаик, драматург болотороо ургаһан Доржо Осорович Эрдынеев тухай зураглан бэшэхэмнай.

Нэрэ зэргэтэй, костюм үмдөөл һаа, юумэ үзөөгүй хүн, бэлэхэн ажал хээд ябадаг гэжэ зарим зон һанадаг. Теэд хэн нэгэнэй намтар харахада, болдог солдогтой, үндэр, набтаршье дабаануудые дабажа гараха хуби заяанһаа улам бэхижэн, арад зондоо ямар нэгэн баялиг, эрдэни зэндэмэни үлөөхэ гэжэ оролдоһон байдаг. Доржо Осорович - эгээл тиимэ хүнүүдэй нэгэн. Бага балшар наһаниинь балайшье хүнгэн байгаагүй. Тэрэ үедэ эсэгэеэ алдажа, эхынгээ ондоо хүнтэй хуби заяагаа ниилүүлхэдэнь, багахан Доржо түшэг тулгууринь боложо, хүгшэн эжынгээ хажууда хүн болон хүдэржөө. Гэнтэ «Буряадай арадай уран зохёолшо», «Буряад Уласай соёлой габьяата хүдэлмэрилэгшэ» гэһэн үндэр нэрэ зэргэнүүдтэ хүртэшоогүй, эдир наһанһаа тракторта һуужа, Дунда Агын Сталинай нэрэмжэтэ колхозой газар хахалалсаха, таряа хуряалсаха г.м. хүдөөгэй боро ажалай амта бэе дээрээ үзэһэн. Наһанай нүхэртэй, хүбүүтэй болоод байтарынь, баһа аюул боложо, хүндэ үбшэнһөө инаг нүхэрынь наһа бараа. Ажабайдалай шэрүүн зөөлэниие үзэһэн, хараһан, һонюуша, энэ тэрэ юумэ адаглажа, аха захатанай дунда үндыһэн хадань гү, тэрэнэй зохёолнуудыньшье хурса тодо үгэтэй, гүнзэгы удхатай, үйлэ хэрэгүүдээр баян байжа болоо. Тэрэ ажабайдал, хүнэй хуби заяан тухай тон үнэншэмөөр, зохёолойнгоо дүрэнүүдэй ямар сэдьхэлтэй, абари зантай байһыень эли тодоор харуулжа шададаг.

Доржо Эрдынеев үшөө һургуулиин шаби ябахаһаа, Жамьян Балданжабоной хүтэлбэри доро «Агын үнэн» гэһэн һониной дэргэдэ байгуулһан уран зохёолой нэгэдэлэй эдэбхитэй гэшүүн байһан. Хожомынь М.Горькиин нэрэмжэтэ Литературна һургуули дүүргээ. «Ленинэй туг», «Буряад үнэн» редакцинуудай таһагые даагшаар, «Байгал» сэтгүүлэй редакциин прозын таһагые, Буряадай Уран зохёолшодой холбооной уран зохёол дэлгэрүүлгын бюро даагшаар, Буряадай радио болон телевидениин уран һайханай дамжуулгын ахамад редактораар, генеральна директорэй орлогшоор ехэ оролдосотой хүдэлһэн юм. Хэдэн жэлэй туршада хойно хойноһоонь һубарюулан, «Газарай амисхаал», «Талын туужанууд», «Эсэгын дуран» рассказуудай согсолборинуудые хэблүүлһэн, «Энэ наһан», «Газарай эзэд» г.м. туужануудые бэшэһэн гээшэ.

Хэлэ бэшэгэй эрдэмүүдэй доктор Ц-А.Дугарнимаев уран зохёолшын «Хүлэг инсагаална» гэһэн түрүүшынгээ роман бэшэхэдэнь, иигэжэ тэмдэглэһэн байдаг: «Доржо Эрдынеев уран зохёолой эхин шата дамжан, рассказ туужануудые бэшэжэ эхилээд, эгээн томо зохёолдо гуурһанайнгаа хүсэ харуулба…». Роман бэшэхэ бэлиг шадабарияа гэршэлһэн Доржо Осорович «Хүлэг инсагаална» гэһэн ехэ бүтээлэйнгээ һүүлээр «Ехэ уг», «Үйлын үри» гэһэн романуудые зохёоһон байна. Олохон уран зохёолнуудынь узбек, эстон, монгол, тува, яхад, болгар хэлэнүүд дээрэ оршуулагдаһан, «Свет над Байкалом», «Байгал», «Дальний Восток», «Морин хуур», Эстониин «Лооминг» г.м. сэтгүүлнүүдтэ толилогдоһон байха юм.

Прозаик байхаһаа гадна Доржо Эрдынеев драма бэшэдэг гэжэ мартаха ёһогүйбди. Тэрэнэй хурса гуурһан дороһоо хэдэн зүжэгүүд – 1957 ондо бэшэгдэһэн «Эрэ хүн зориһондоо» гэһэн эгээл түрүүшынь бүтээл, «Эртын хюруу», «Балжан хатан», «Адууһан төөлэй», «Бабжа Барас баатар» зүжэгүүдынь Хоца Намсараевай нэрэмжэтэ Буряадай гүрэнэй драмын театрай тайзан дээрэ табигдаа һэн. Тэрэнэй удха түгэлдэр уран зохёолнууд Москвагай суута критигүүдээр «Литературная газета», «Литературная Россия» газетэнүүдтэ, «Вопросы литературы», «Дружба народов» г.м. сэтгүүлнүүдтэ шүүмжэлэгдэһэн байдаг.

Бэлигтэй уран зохёолшо Доржо Осорович Эрдынеев 1972 онһоо СССР-эй Уран зохёолшодой, 1969 онһоо Журналистнуудай холбоонуудай гэшүүнээр абтаһан шуу. Тэрэ гурбан һайхан үринэрэй, олон аша зээнэрэй аба юм.

You have no rights to post comments