«ЗАЯАША ҮЛЬГЭРШЭН»
   Захаамин – ой модоор, үдхэн хүбшэ тайгаар, ан гүрөөлөөр баян нютаг. Анхан сагһаа ажаһуугшадынь мал үдхэхэһөө гадна агнууряар амидаржа байһан. Захааминайхидай «Алтаргана» нааданда «Заяаша үльгэршэн» ёһолол харуулһаниинь гайхалгүй. Ангуушадай агнуурида гарахынь урда тээ олзотой бусахын тула энэ ёһолол үнгэргэгдэдэг байһан. Гадна муу муухай юумэ, үбшэ хабша үгы болгохо гэһэн удхатайгаар үльгэршэниие заладаг бэлэй. Үльгэршэн хүниие юундэ заяаша гэнэб? Тэрэ тэнгэриһээ заяагдаһан хүн байһан ха юм. Юрын хүн үльгэршэн болодоггүй. Үльгэршэн һонор, сэсэн ухаатай, хурса хэлэтэй, һайхан сэдьхэлтэй байдаг юм. Тэрэниие гэртээ уряад, хоймортоо олбог дээрэ һуулгадаг заншалтай бэлэй.
   Үльгэр түүрээлгэ агнууриин урда тээ гү, али ямар нэгэн шалтагтай холбоотой байдаг. Жюриин гэшүүн Аюна Дылгыровагай хэлэһээр, жэшээнь, үхибүүмнай ямар шалтагаар бархиржа, хүхэеэ абахаа болёоб г.м. хандажа, үльгэршэнэй удхатай үгэнүүдые, һайхан үреэлнүүдые шагнажа, үбшэеэшье мартана, эдэгэнэ ха юм. Хоёрдохёор, бүхы һайхан бодолоо түрүүлжэ, заяашые баярлуулна гээшэ ааб даа. Үльгэр түүрээлгэ намарай сагта, үбһэеэ абаад, агнахаяа ошохынгоо урда тээ харгынгаа арюун байхын тула эмхидхэдэг һэн. Үльгэршэниие ерэбэ гэжэ мэдэхэдээ, хаа-хаанаһаа морин тэргээр зон суглардаг байгаа. Үльгэр шагнаад лэ һууха бэшэ, зон дуу зэдэлүүлдэг, наада эмхидхэдэг һэн. Баһал буряад хүнэй найрай үдэр ха юм даа. Үльгэр нэгэ үдэр соо түүрээнэ бэшэ, долоон хоногто, һара, 2-3 һарашье түүрээдэг байгаа. Таамаг бэшэ, һайн үдэр уншаха. «Абай Гэсэр» гурбан боти ха юм, жэшээнь, нэгэ уншахадаа, нэгэ һалааень түүрээхэ, зарим сагта 2-дохи жэлыньшье үргэлжэлүүлдэг һэн.
   «Эхын буян» бүлгэмэй хүтэлбэрилэгшэ Хорло Цыденовагай тэмдэглэһээр, элдэб шүдхэр, шоно хүн зониие дайлангүй, ангуушадай харгы арюун байг лэ гэһэн удхатай ёһолол харуулаа. Хори минутын туршада ганса үльгэр түүрээнэ бэшэ, тэрээн соо ехэ зүжэг харуулагдана ха юм. Тиихэдээ дуу дуулана, захааминайнгаа заншалта ёохор хатараа, һайхан үреэлнүүдые хэлээ.

   БҮЛГЭМЭЙ ТҮҮХЭ БА АМЖАЛТАНУУД
   «Эхын буян» бүлгэм 2001 оной декабрь һарада буряад арадай аман зохёол һэргээхэ, зандань үлөөхэ ба дэлгэрүүлхэ зорилготойгоор байгуулагдаһан. Бүлгэмэй гэшүүд арадай зохёолдо гамтай хандасаараа шалгардаг. Тэдэнэй гол зорилго хадаа буряад арадай соёл – ёһолол, дуу, ёохор һэргээлгэ ба хүгжөөлгэ болоно. Бүлгэмэй баялиг гэхэдэ, жэнхэни буряад аман зохёол дээрэ зохёоһон ёһололнууд, зүжэгүүд юм. Буряад арадай дуунай ба ёохорой шэлэмэл согсолборинь сэгнэшэгүй. «Эхын буян» бүлгэмдэ 30-аад хүн ородог. Эдэ зон элдэб ажалтай, гол түлэб, наһатайшуул ябадаг.
   «Бүлгэмэймнай гэшүүд дуратайгаар хабаададаг. Хүн зонтой танилсажа, һүүлдэнь гарай утаһаар харилсажа, ямар олон юумэ мэдэхэ болонобибди гэдэг. Репетицидэ хүхюутэй, зугаатай ерээд, дуратай юумэеэ хээд харихадаа, урматай ябадагбди. Гадна үбшэндэшье диилдэнэгүйбди гэжэ хэлэдэг. Гастрольдо ябажа, газар харана ха юмбибди», - гэжэ Хорло Базаровна хөөрэнэ.
   «Эхын буян» арадай аман зохёолой бүлгэмэй амжалта ехэ. Тэдэ аймагайнгаа болон Буряад Уласай хэмжээнэй «Сагаалган», «Сурхарбаан», «Ночь ёхора» г.м. һайндэрнүүдэй мүрысөөнүүдэй илагша, «Хонгодориадада» ёохорой конкурс шүүһэн байна. Гадна уласхоорондын «Алтаргана-2020» нааданда лауреат болоо. 2018 ондо аман зохёолой бүлгэмүүдэй хоорондохи «Буряад хүнэй нэгэ үдэр» гэһэн Буряад Уласай конкурсдо, XII бандида хамба лама Даши-Доржо Итигиловтэ зорюулагдаһан «Подношение десяти драгоценностей» гэһэн IV фестивальда, XI «Ночь ёхора», XI «Юные дарования России», VII «Ёрдынские игры – игры народов Азии» уласхоорондын фестивальнуудта онсо өөрын шанартай үндэһэн соёл дээдэ зэргэдэ харуулжа шадаа һэн.
   Аман зохёолой бүлгэмэй гэшүүд шэнжэлхы ба бэдэрэлгын ажал ябуулжа, заншалаа мэдэхэ нютагайнгаа наһатайшуултай, нютаг ороноо шэнжэлэгшэдтэй уулзажа, урдын ёһололнуудые бэшэжэ абадаг, зохёожо табидаг юм. 

 

   (Үргэлжэлэлынь 46-дахи дугаарта уншахада болохо). 

   Нордоп БАБУЕВА.

Комментарии   

0 #1 DanteSoisaQY 30.12.2022 02:06
Читается с неослабевающим интересом веб-страница. Ми экстренно нравится дизайн и здоровая информация. :)
https://fedorovkarb.ru/
https://mekardin.bloginwi.com/49524046/Эффективное-лечение
=ppp@

You have no rights to post comments