«…ЭНЭ СЭДЭБ ТОЙРООД ГАРАХЫН АРГАГҮЙ»

   Хоёр үдэрэй туршада Агын Буряадай тойрогой арадай 8 театр болон 4 драматическа бүлгэм талаан бэлигээ, шадабарияа харуулаа. Шүүгшэдээр Үбэр Байгалай хизаарай ба Буряад ороной уран урлалай ажаябуулагшад, Хоца Намсараевай нэрэмжэтэ Буряадай гүрэнэй драмын академическэ театрай артистнар болон хүндэтэ айлшаар буряад литературын классик, СССР-эй Уран зохёолшодой холбооной гэшүүн, драматург, киносценарист, Ажалай Улаан тугай орденой кавалер, Эсэгэ ороноо хамгаалгын дайнда хабаадагша, Догой нютагhаа гарбалтай Даширабдан Батожабайн басаган Сэсэгма Батожабай уригдаа.

   Хоца Намсараевай нэрэмжэтэ Буряадай гүрэнэй драмын академическэ театрай зүжэгшэн, Буряад Уласай арадай артист Туяна Бальжанова һанамжаараа хубаалдаа: «Зүжэгүүдые уяржа байжа харааб, юундэб гэхэдэ мүнөө үеын байдалтай холбоотой, зүрхэ сэдьхэл хүдэлгэмэ зүжэгүүд харуулагдаа. Дүнгүүдые гаргахань ехэл хүндэ байха гэжэ hананаб. Мүнөө хүндэ хүшэр дайн боложо байна ха юм даа, тиигээд энэ сэдэб тойроод гарахань аргагүй».

   Батожаргал Дармаевай «Героические сыновья Зуткулея» гэhэн ном соо Жамбалдоржо тухай бэшэгдэhэн үнэн болоhон ушараар өөрөө Зүдхэли нютагай, «Хила» хүдөө hууринай аман зохёолой бүлгэмэй хүтэлбэрилэгшэ Бадмаханда Загдаева сценари бэшэһэн байна, Намсалма Дамдинцыренова найруулан табяа. Эсэгын дайнай үедэ манай десант Чехословакиин партизанска отрядта эльгээгдэһэн байна. Тэдэнэй дунда хирург хүбүүн ябаа. Партизанска отрядта дайлалдажа ябаhан басагые абаржа, тэрэнь амиды үлөө. Прага-Москва рейсээр самолёдhоо буужа, басаган абарагшатаяа 1974 ондо Москвада уулзаhан. Түрүүн бэе бэеэ таняагүй, юуб гэхэдэ хоюулаа бэе бэеэ наhа бараhан гэжэ hанадаг байгаа. Дайлалдаhан нүхэдынь Чехословакида ниитын булашада (братская могила) «Доктор Монгол» гэжэ дурасхаалай плита табиhан байна. Амиды үлэhэн тэдэ хоёрой дурсалга зүдхэлиинхид үнэншэмөөр харуулаа. Һургуулиин hурагша Зорикто Дашибалов багаhаа хүүгэдэй театрта ябаhан, томо болоходоо, хоолойньшье гоё болоо. Тэрэ Аюров Жамбалдоржын залуугай дүрэ наадаа, геройдоо нюураараашье адли. Намсалма Дамбиевнагай хэлэhээр, бүхыдөө артистнар hайнаар геройнуудайнгаа досоохи байдал харуулжа шадаа. Улаан-Үдэhөө «Доктор Монголой» хүүгэд, Алханаhаа түрэлхидынь ерэжэ, уярма уулзалга болоо. Хүүгэдынь нютагайнгаа артистнарта баярые хүргөө. Зүдхэлиинхид Хушуун Үзүүрэй больницада хүдэлhэн эмшэниие дурсажа, энэ тэрэ үбшэнhөө аргалhан, ами наhыень абарhан тухай дулаахан үгэнүүдые хэлээ бшуу.

   Согто-Хангилай арадай театр Долгорма Долгоржаповагай «Гансаардалга» зүжэг харуулаа. Режиссёр Баирма Шойдоковагай хэлэhээр, Эсэгэ ороноо хамгаалгын дайнай ветеран Бато үбгэн Дарима нүхэртэеэ 50-яад жэл суг ажаhуугаа, хоёр хүүгэдые үндылгөө, олон зээнэртэй болоо. Нэгэ үдэр харанхы бүрэнхы боложо, хани нүхэрынь бурхандаа ошоно. Наhатай болоод, хажуудаа хүрьгэнтэнөөрөө байгаашье һаа, хани нүхэрөө алдахада, ехэ хүндэ, Бато үбгэн зүрхэ сэдьхэлээ зобоно, үншэрнэ. Бурханаа тахиха, hайхан сэдьхэлтэй байха, сухалдахагүй, hайханаар үбгэрхэ гэhэн хүгшэнэйнгөө захяа дүүргэжэ, гэр бараагаа орхингүй, байhан гэртээ ажаhууна. Бато үбгэнэй дүрэ Жаргалан Базаргуруев уран бэрхээр наадаа.

   Шулуутайнхидай мүнөөнэй, ондоо маягаар табиhан зүжэг анхарал татаа, харагшадта hайшаагдаа. Артистнарай бэлиг шадабари, hонин декорацииень сэгнэхээр.

   Шулуутайн арадай театр бэлдүүлhэн мэргэжэлтэ режиссёр Баирма Жалсанова иигэжэ тэмдэглэнэ: «Дугарма Цыреновагай «Долоон үдэр» гэhэн комеди харуулхые оролдообди. Арадай театрнуудай үдэр hүнигүй наадажа бэлдээд, 1-2 дахин харуулаад лэ дүүрэшэдэгынь харамтай байдаг. Харагшадай hайнаар наадаа гэжэ сэгнээшье hаань, алдуунуудаа заhажа, hайнаар наадажа шадахабди гэжэ саашадаа оролдохынь тула режиссёр ехэ эрилтэнүүдые табиха ёһотой гэжэ hананаб. Артистнар гэртээ hайнаар наадаhан, наадахашье аргатай аад, зарим тээ алдуунуудые гаргаа. Энээндэ элдэб шалтагаанууд бии. Гэрэлтүүлгэ муу, эндэ тэндэ лампочканууд аhанагүй, тиимэhээ хүдэлхэнь хүндэ байба. Театр гээшэ зондо элшэ хүсэ оруулха, гайхуулха урлал ха юм. Мэргэжэлтэ бэшэ артистнар юумэнэй халта ондоо болоходо, дуталдахада төөришэнэ. Театр гэрэл, абяан г.м. элдэб компонентнүүдhээ бүридэнэ ха юм. Хүдөөгэйхид иигээд лэ наадана ааб даа гэhэн хандасатай байжа болохогүй. Эмхидхэгшэд артистнарые угтаха hайн эрхэ нүхэсэлтэй тайзантай клуб тухай бодохо ёhотой. Тэрэнь наадаһан зондо ехэ туһа болодог шуу».

   (Үргэлжэлэлынь 47-дохи дугаарта уншахада болохо).

   Нордоп БАБУЕВА.

You have no rights to post comments