Улаан бишэн жэлэй эсэстэ Забайкалиин хизаараар дид хамба Дондукбаев Цырен ламхайе Агын дасанай 14-дэхи гэртэнь бараалхажа, гаража байhан гал улаан эмэ тахяа жэлээр амаршалаад, буянта хэрэгэйнгээ жэлэй зарим тэды дүнгүүдые хэлэжэ үгэхыень гуйhан байнабди.
Цырен ламхай (зүүн гарһаа 2-дохи) Сагаан Дара эхын ордоной рамнайда.
- Цырен ламхай, 2016 ондо Зугаалайн дасанда Сагаан Дара эхын ордон рамнайлагдаа, Агын Буддын шажанай академиин урилгаар эрдэмэй дээдын hаарамба зиндаатай, гэлэн лама Донам багша морилжо, Агын дасанай Диваажан дуганай добжоон дээрэ амгалан байдалай түлөө ном табяа гэхэ мэтэ дэмбэрэлтэ буянай хэрэг бүтээ ха юм. Бишэн жэлнай үрэжэлтэй байба гү?
- Жэл бүри олондо туhатай, удхатай үйлэ хэрэгүүд боложол байдаг. Мүнөөнэй сагаар зарим хүн юумэ муугаар хэлэхэ дуратай болонхой. Yнэндөө, 2016 ондо хизаарай дасан дасангуудта ёһо гуримаараа хуралнууд хурагдаа, Россиин бандида хамба лама Дамба Аюшеев олон шэрээтэнэртэй ерэжэ, шэнэ шүтөөнүүдэй рамнай үргөөбди. Бишэн жэлдэ ган гасуурай болоошье hаань, нютагайхиднай үбhэ ногоогоо абаад лэ, хэрэгнай урагшатай, hайн лэ байнабди. Өөhэдөө ажал хэжэ, оролдолго гаргаа hаамнай, юумэн бүтэсэтэй байха. Жэл гараха бүри ама муутай байха бэшэ, hайн аматай байхадамнай, юумэн урагшатай болоно ааб даа. Юундэб гэхэдэ, «накликать беду» гэжэ ородууд дэмыдэ хэлсэдэггүй. Муу аматай байгаа hаа, юумэн муу болохо, hайн аман гээшэ юумэ заhажа хэлэhэн үгэ болоно. Бултанда hайниие хүсэнэб даа.
- Тодорхойлбол, хизаарай шажан шүтөөндэ хабаатай ямар үшөө үйлэ хэрэг бүтэhэн байнаб?
- Зугаалайнхид дарханда, шулуун, модон ажалда бэрхэнүүд. Тэдэнэр Сагаан Дара эхын ордон бүтээжэ шадаа. Тиихэдэ Агын дасанай Согшон дуганай hэргээлгэ олоной хүcөөр бүтэжэл байна. Тойрогhоо гадуур нютагуудта харахада, Угдаанай дасанай шэрээтэ Түмэн лама Согшон дуганай барилга эхилхэ арга боломжоёо бэдэрнэ. Тэдэнэртэ хэзээшье мүнгэн туhаламжа хэрэгтэй ааб даа. Росси-Хитадай хилэ шадар оршодог Забайкальск hууринда буддын шажанай дуганай барилга ябуулагдана. Энэ хэрэгтэ хүн зоной хайхарамжа, хабаадалга хэрэгтэй. Онон голой урда талын Тариин дуганда Түмэн даа лама хуралаа тахижал байгаа ааб даа. Хоолошной нютагта хамба лама Еши-Доржи Шараповта зорюулагдаhан музей нээгдээ. Бадын дуганда Сагаан Дара эхын ба Ногоон дара эхын дүрэнүүд рамнайлагдаа. Юрэдөөл, нютаг нютагуудта арга шадалаараа хэрэг бүтэжэ, хүн hүзэгтэй болоно. Хүн зон оролдожол байна. Агын дасанда Шэнэ Зеланди гүрэнhөө Донам багша морилжо, Бодисаданарай 37 бүтээлэй номой тайлбари табяа һэн.
- Та 2016 ондо ямар ушараар холын нютаг ошоhон байнабта?
- Би октябрь hарада Энэдхэг орон ошоо hэнби. Бодгая, Доржидэн, Варанаси шүтѳѳнэй газарнуудаар ябаабди. 2017 ондо Бакула римбүүшын түрэhөөр 100 жэл гүйсэхэнь. Лама багшын нютагайхид, шабинарынь Бакула римбүүшын түрэhэн Ладааг нютагта эрдэмэй конференци эмхидхээ. Тэндэ Тиксэ Гомба дасанда хүрэжэ, бэшэшье шүтөөнэй газарнуудаар ябаабди. Yбэлдөө үндэр дабаанууд саhанда булагдаад, нютагтань агаарай онгосоор ошохо ганса аргатай, самолёдой бууха газарынь хабшуу байна. Манай эндэхи шэнги нэмжээ тала үгы. Ладааг яhатанай нютаг хоёр хүндын хоорондо орьёл хадануудаар хүреэлэгдэнхэй гэжэ харахаар, тиимэл газарта байдаг зон байнал даа. Тэрэ нютагтай жэшээлхэдэ, бидэ диваажан шэнги газарта байнабди. Тэдэнэр өөрын ударидагша хаантай тайжата улас (княжество) байhан. Yндэр түрэлтэ Бакула римбүүшэ 1917 ондо түрэhэн, тэндэхи нютагайнгаа нэгэ хаан ноён байhан хүнэй хүбүүн гээшэл даа. «Жалсарай» гэhэн үгэ оршуулхада, «хаанай хүбүүн» гэнэ.
Дэлгэрэнгыгээр 7-дохи дугаарта.
