Эндэ һая Ага тосхоной хүүгэдэй уран урлалай байшан соо заншалта «Барбаадай» гэһэн тойрогой мүрысѳѳн үнгэргэгдѳѳ бшуу.
А. Тумуров Б. Тогонова
Тэндэ бишыхан хүбүүд, басагад буряад һайхан шүлэгүүдые уран һайнаар, талаан бэлигтэйгээр уншажа, олоной зүрхэ доһолгоһон байна.
Мүрысѳѳндэ саадта ябадаг дүн хамта 28 эрхим үхибүүд эдэбхитэйгээр хабаадаа. Тэдэ наһанайнгаа хэмжүүрээр гурбан бүлэгтэ (ахалагша, дунда, бага наһанай) хубааржа, бэе бэетэеэ мүрысэһэн байнад.
Хаража байхада, хүмүүжэмэлнүүдэй буряад үндэһэн дэгэлнүүдые, малгай үмдѳѳд, заншалта зүүдхэлнүүдые зүүгээд, сэбэр буряад хэлэн дээрээ түрэл арадайнгаа мэдээжэ шүлэгүүдые эрхим бэрхээр уншахадань, уярангүй, урмашангүй байхын аргагүйл. Олонхи үхибүүдэй түрэл хэлэеэ, нютаг ороноо магтаһан удхатай шүлэгүүдые шэлэһэниинь һайшаалтай байгаа. Зарим багашуул аба эжы, аха дүү, Эхэ орон, тойроод байһан байгаали, амитад тухай шүлэгүүдые уншаһан байнад.
Багашуулые бэлдэһэн гэртэхинэй, саадай хүмүүжүүлэгшэдэй тэмдэглэһээр, энэл наһандань багашуулые түрэл хэлэндээ, ёһо заншалдаа, соёлдоо, арадайнгаа ёһо гурим, заабаринуудта эльгэлүүлхэ гээшэ эгээл шухала юм. Юуб гэхэдэ, мүнѳѳ олоһон мэдэсэнь наһанайнь саашанхи замда нилээдгүй нүлѳѳтэй байха болоно. Хабаадагшадай дунда гэртээшье, саадтаашье гансал түрэл хэлэн дээрээ хѳѳрэлдэдэг үхибүүдэй яһала олон байһанда урмашахаар гээд жюриин гэшүүд ажаглаа. Харин ород хэлэтэй багашуулшье дайралдаа. Буряад хэлэн дээрээ юумэ сээжэлдэхэдээ бэрхэ аад, хѳѳрэжэ байһан шүлэгэйнгѳѳ удха ойлгохогүй ушарнууд байна һэн. Тиимэһээ зарим аба эжынэрэй тэмдэглэһээр, иимэл шанартай, шэглэлтэй мүрысѳѳнүүдые жэлэй нэгэ дахин бэшэ, харин һарашье бүхэндэ эмхидхээ һаа, бишыхан хүбүүд, басагадай түрэл хэлэеэ үзэлгэдэ нилээдгүй ехэ түлхисэ болохо һэн гээд хэлэгдээ. Харин саадай хүмүүжүүлэгшэдэй тэмдэглэһээр, нэн түрүүн гэртэхин лэ үхибүүдээ буряад хэлэндэнь һургаха, дурлуулха сэхэ зорилготой бшуу. Алишье талын һанамжа зүб гэжэ һанамаар.
Үнэхѳѳрѳѳ, буряад хэлэеэ мэдэхэ, түрэл хэлэндээ дуратай, шүлэгүүдые уншажа байһан үхибүүдые шагнахада, сэдьхэлээрээ баясан, тэдэнээр омогорхон һуухаар байгаал даа. Тэдэ шүлэгүүдые уран шадабаритайгаар хѳѳрэхын хажуугаар уг гарбалаа мэдэнэд, мүн аба эжы тухайгаа ехэ зохидоор хѳѳрэнэд һэн. Тэдэнэй нэгэн, ахалагша бүлэгтэ түрүүшын һуури эзэлэгшэ, Һүдэнтын саадай хүмүүжэмэл, бэеэрээ бишыханшье һаа, шуран бэрхэ Байсана басаган ѳѳртэеэ танилсуулаа: «Би Тогонова Байсана гэжэ нэрэтэйб. Зургаан наһатайб. «Ургы» саадта ябадагби. Мүрысѳѳндэ эжытэеэ, багшатаяа, хүгшэн эжытэеэ ерээб. «Шүлэгүүдни - хүлэгүүдни» гэһэн шүлэг хѳѳрѳѳб. Энэ шүлэг хоёр лэ үдэр соо сээжэлдээб. Шүлэг хѳѳрэхын хажуугаар буряад хэлэн дээрээ дуулаха дуратайб. Би буряад хүн хадаа заабол буряад хэлэеэ мэдэхэ ёһотойб. Минии саадта ородоор дуугардаг үхибүүд байдаг. Тэдэ нүхэдтэеэ буряадаар лэ хѳѳрэлдэдэгби. Нүгѳѳ жэл үшѳѳ һайхан шүлэг сээжэлдээд, таанарта уншахаб даа!».
Дэлгэрэнгыгээр 44-дэхи дугаарта.
