Могойтын аймаг эгээл олон хонитой гэжэ мэдээжэ. Түл абалгын харюусалгатай ажал аймагай буусануудта урда жэлнүүдтэл адли эртүүр эхилһэн юм. Аймагай захиргаанай хүдөө ажахын таһагые даагша Баир Дылгыровтэй уулзажа, малай түрэлгын хаһа ямар ябажа байнаб гэжэ һонирхобобди.
   - Баир Дамдинович, Могойтын аймагай ажахынууд энэ жэлэй үбэлжэлгэ хэр зэргэ дабажа байнаб?
   - Ниитын малай үбэлжэлгэ бараг хэмжээндэ үнгэржэ байна гэхэдэ алдуугүй. Юундэб гэхэдэ үнгэрэгшэ жэлнай бороо хуратай байжа, хүдөө ажахынхид үбhэ тэжээл ехээр нөөсэлжэ шадаа гэжэ мэдэнэбди. Хажуугаарнь саһа багатай, дулаан үбэл боложо, малшадай урманда мал бэлшээри дээрэ ябана. Намартаа нөөсэлэгдэһэн малай хоолой 73 хуби үбһэн үлөөд байна. Үбэлжэлгын, түрэлгын дүүрэтэр, ногооной гаратар, малай хоол лаб хүрэхэ бшуу. Мүн ерэхэ үбэлжэлгэдэ хур үбһэн үлэхэ. Үнгэрэгшэ жэлнүүдтэ энэ үедэ малай хоол барагсаан дууһажа, малшад мэгдээ һааб даа. Мал намарайхидал шэнги атар тарган зандаа. Гансал муу юумэн гэхэдэ, хүдөөгэй арьяатан малда добтолно. Энэл ехэ хүндүүлхэй, һанаа зобоомо асуудал болонхой. Мүнөө үбэл аймагай хойто бэеын «Зугаалай», «Ушарбай», «Хара-Шэбэр», «Сагаан-Уула» ажахынуудай малда шоно добтолоо. Малшадай хонходоходо, ангуушад хүдөө гарадаг. Теэд шоно уяатай амитан бэшэ ха юм даа. Мүнөөдэр эндэ, үглөөдэр ондоо тээ малда ороһон байха.
   Оршон үедэ малшад малаа тамгалха, тэмдэгтэй болгохо хүдэлмэринүүдые ябуулна. Малай арhан доро электронно хэрэгсэлнүүд (болюс, чип) табигдана. Электроникын аргаар малай хаана ябаhыень малшад мэдэжэ байха аргатай. Зарим малшад урданайнгаа аргаар малаа шэрээр шэрдэнэ.
   - Түл абалга тушаа хөөрэжэ үгыт.
   - Мартын 10-һаа эртын түрэлгэ эхилээд байна. Манай аймаг дотор «Победа», Ленинэй нэрэмжэтэ (Зугаалай), «Гэрэл» ажахынууд эгээл түрүүн түл абажа эхилээ һэн. Мартын тэн багаар ажахынууд харюусалгата ажалдаа барагсаан ороо. Зарим ажахынуудта апрель һарада сакман эхилхэ болзортой. Эртэ намар үрэжүүлэгдэһэн эхэ хонид түрэнэ бшуу. Намартаа зарим отарануудта хусанууд табигдаа, диилэнхидээ хэмэл аргаар үрэжүүлгэ ябуулагдаа һэн. Тиин мүнөө хабар дунда зэргээр 93 хурьга абаха түсэб-даабари табиһан байнабди. Бүхыдөө 33273 эхэ хонитойбди. Түл абалга соогуур 29696 хурьга абаха ёһотойбди. Жэл бүри эхэ хонидоймнай тоо толгойн үсөөн боложо байһаниинь харамтай. Хамтын ажахынуудта хонидой тоо үсөөн болоходонь, үмсын болон фермернүүдэй ажахынуудта олон болоно. Малшад хуушарһан хашаар, дал байрануудые заһабарилаад, ажаллаад, малаа ондо оруулна, түл абана. Малай түрэлгын үедэ малшадай буусануудта фураж, зелёнко буулгагдадаг. Малшад эхэ хонидто үдэр бүри зелёнко эдюулжэ, дабhа долёолгожо, бэеынь тэнхээ тамир алдуулхагүйн тула ажалаа тордиһогүй ябуулна. Түрэхэ хонидой бэе тамир тэнхээтэй. Малшад үдэр бүхэндэ хонидоо бэлшээридэ гаргажа адуулна, үдэшэлэн хагданда ябаад ерэһэн малда үбһэ тараана. Хүдөө малда үнинэй хүдэлжэ ябаһан зон ажалаа жэншэдгүй хэдэг шуу.
   - Буусануудта уһаар, зайн галаар хангалгын асуудал хэр шиидхэгдэнхэйб?
   - Һая болотор ажахын водовозууд уһа шэрэдэг байһан. Могойтын аймагай малшад барандаа шахуу газаагаа худаг малтууланхай. Газар малтажа, уһа гаргадаг тусхай техникэтэй зон хүдөөгүүр ябажа, иимэ ажал бэелүүлдэг болонхой. Мүнѳѳ тиибэшье уһаар гүйсэд хангагдаагүй малшад бии. Жэшээлхэдэ, Могойтын совхоздо үхэршэдэй хэдэн буусанууд уһагүй. Мүнөө үбэлдөө уһа зөөлгын хүсөөр мал уһатай байгаа. Тус ажахын түрүүлэгшын уялга дүүргэгшэ Батор Шагдаров малшадтаяа хэлсэжэ, уһа малтуулха талаар ажал ябуулна. Бооржогонтойн малшадта уһаар хангалгын асуудал баһал орёо. Долоон хоногой нэгэ удаа буусануудта уһан буулгагдадаг. Малшадай буусанууд, илангаяа мүнөө малай түрэлгэ соогуур зайн галаар таһалгаряагүй хангаатай. Аймагай РЭС-эй эмхитэй ажахынууд хэлсээ баталжа, зайн галаар хангагдана. Малшад һара бүри зайн гал ашаглаһанай түлбэри өөһэдөө түлэдэг.

You have no rights to post comments