Бодомжолжо үзэхэдөө, буряад арадайнгаа hүлдэ дээ-шэнь үргэжэ, түрэл хэлэеэ, үндэhэн соёлоо, нангин ёhо заншалнуудаа хүнүүдэй зүр-хэ сэдьхэлдэ арюун бодолоор гэгээрүүлхэ гэhэн уялгатай гээшэ хаб гэжэ ойлгодогби. Багша болохо замыем «А» үзэг танюулhан, арба тоодо hургаhан түрүүшын багша-мни - Цырегма Лодоновна Лодонова залаhан. Дунда hургуулида буряад хэлэнэй шэмэ намда амталуулһан, уран хурса шүлэгүүдые хү-нэй сэдьхэл хүдэлгэмөөр уншуулжа hургаhан, арадайнгаа ёhо заншалнуудые сахижа ябахые захиhан Дулма Раднаевна Раднаевагай хубита баһал ехэ. Мүн хэлэ бэшэгэй профессор Даши-Нима Доржиевич Доржиев буряад хэлэнэй багша болохыем тодоруулhан. Саашадаа Эрхүүгэй гүрэнэй университедтэ эрдэмээ дээшэлүүлхэ үедэм түрүүшын буряад эхэнэр профессор Надежда Осиповна Шаракшинова, профессор Анастасия Григорьевна Митрошкина эрдэм мэдэсыем гүнзэгырүүлээ.
Ажалайм намтар Хара-Шэбэрэй дунда hургуулида эхилhэн. Гушаад жэлэй туршада hурагшадтаа «Би - буряадби» гэһэн мэдэрэл түрүүлжэ, омогорхон ябахаа-раар хүмүүжүүлхые оролдодогби. Мүнөө сагта үхибүүн бүхэнэй ухаан бодол хүгжөөхэ гэжэ элдэб онол аргануудые хэшээлдээ хэрэглэжэ, hурагшадай hонирхол татадагби, ИКТ-технологишье үргэнөөр нэбтэрүүлэгдэнэ. Буряад хэлэ үзэлгэдэ сагай багаар үгтэ-hэн дээрэhээ классhаа гадуур ажал үргэнөөр ябуулагдадаг. Манай hургуулида буряадай заншалта байдал зохёогдонхой: «Буряад арадай гуламта: hэеы гэр соохи байдал», «Аба эжын hургаалнууд», «Арбан сагаан буян, арбан хара нүгэл», «Арбан хоёр жэлэй зурхай», «Хори буряадай түүхэ», «Ага найман эсэгын омогууд». Эдэ сэдэбүүдээр хэшээлнүүд, классай суглаа-нууд, уулзалганууд эмхидхэгдэдэг.
Багшын гол зорилгонуудай нэгэн хадаа hурагшадые бодомжолжо hургалга… Хүмүүжүүлгын эрилтэнүүд олон: үхибүүн өөрөө ухаагаа гүйлгэжэ hураха, олоhон мэдэсэеэ ажабайдалдаа хэрэг-лэхэ, ажалаа түсэблэжэ hураха, хүн зонтой харилсажа шадаха г.м. ёһотой. Yхибүү-нэй hургуулида hуража байхада, талаан бэлигыень хүг-жөөбэл, саашанхи замынь урагшатайгаар тодорхо бшуу. Yхибүүн өөрөө эрдэм шу-далхаяа эрмэлзэхэ ёhотой. Харин багшанар түрэл буряад хэлэндээ, ёһо заншалдаа үхибүүдэй hонирхол татаха, бэлиг шадабарииень хүгжөөхэ, буряадби гэһэн гэртэхинэй һуури табиһан мэдэрэл гүнзэгырүүлхэ ёһотой. Хэрбээ үхибүүн багаhаа буряад мэдэрэлтэйгээр үндыгөө hаа, түрэл арадайнгаа түүхэ мэдэхэеэ эрмэлзэхэ, ёhо заншалнуудаа ажабайдалдаа сахиха, хүмүүжэл hайтай хүн болохо. «Yхибүүн гэр бүлэдөө, сэсэрлигтэ, hургуулидаа түрэл хэлэн дээрээ хүмүүжүүлэгдэхэ ёhотой. Хари хэлэн дээрэ hургахада, хүүгэдэй ухаан бодол удаан болбосоролно», - гэжэ ород арадай багша, уран зо-хёолшо К.Д.Ушинскиин хэлэhэн бодол тон зүб гэжэ hанадагби. Буряад үхибүүднай хари хэлэн дээрэ үндыжэ, түрэл арадайнгаа түhөө алдахань гү гэжэ hанахада зэбүүрхэмээр. Боро ухаатай буряад зон ямарш бэрхэшээл дабажа гараха шадалтай байhан гээшэ, энэнь манай үхибүүдтэ хүсэд дамжуулагдана гээшэ гү? Бодожо үзэхэдэ, мү-нөө үеын аха захатан лэ эдэбхитэйгээр аша зээнэртээ дамжуулха ёhотой: буряадаараа хэлэндэ ороо hаа, боро ухааниинь саг соогоо хүгжэ-хэ, «би - буряад хүн гээшэб» гэжэ ойлгохо. Ород хэлэндэ hуража ядахагүй, тойроод бүхы юумэн ород хэлэн дээрэ ябуулагдажа байдаг ха юм.
Yдэр бүри дуhал дуhалаар, шэмхэ шэмхээр түрэл арадай-нгаа хэлэндэ hургажа, ёhо заншалнуудаа ажабайдалдаа хэрэглэдэг үхибүүдые үндылгөө һаамнай, гүн бодолтой, хурса ухаатай, үндэр мэдэрэлтэй ерээдүйн халаан болохо аабза гэhэн бодол сэдьхэл соомни сэсэглэн байдаг.
