Можонуудай хоорондо Догойн «Домог-2» 55 нюдэ абажа, түрүүшын һуурида гараһан байна. Хоёрдохи һуури Агын аймагай Хойто-Ага нютагай шамбайшуул эзэлжэ, нютагайхидаа хүхеэгээ. Могойтын аймагай Сагаан-Шулуутайн эбтэй эетэй можо гурбадахи болоо.
С.Дугаров (зүүн гарһаа), Б.Дашидоржиев, С.Цыренов, С.Дондоков, Д.Батоболотов.
Хэмжээ ябуулгын эхиндэ Агын дасанай санаартан Дондок лама хабаадагшадта амжалта хүсэhэн «Хий мориной сан» уншаа. Удаань можонууд нээлгын жагсаалда гараа. Урда жэлэй мүрысөөнүүдэй абарга hээршэд, можоороо түрүүшын hуурида гараhан тамиршадай нэрэ обогууд нэрлэгдээ. Һээршэдэй жагсахада, тойрогой Захиргаанай хүтэлбэрилэгшын орлогшо Солбон Цыренов, Агын аймагай захиргаанай толгойлогшын орлогшо Дарима Дугарова, «Толон» hониной ахамад редактор Цыцык Тумурова, хизаарай тамирай (ЦСП-гэй) түбэй захирал Дашинима Батоболотов, мүрысөөнэй ахамад шүүгшэ Батор Жапов гэгшэд тайзан дээрэ уригдаа.
Үнгэрэгшэ жэлдэ тус мүрысөөнэй абарга hээршэн болоhон Догой нютагай «Домог-2» можын ударидагша Цыренжап Дарижаповай үгы байхадань, тэрэнэй дүү хүбүүн, хоёрдохи hуури эзэл-hэн Рыгзын Дарижапов тайзан дээрэ хадаг бариhан гаража, Солбон Аюровичта хандажа, мүрысөө эхилхэеэ зүбшөөл гуйhан байна. «Хүндэтэ нютагайхид, буряад арадайнгаа заншал сахижа, мүнөөдэрэйнгөө мүрысөө эхилхын урда тээ тойрогой Захиргаанай хүтэлбэрилэгшын орлогшодо хандажа, олон тоото тамиршадай зүгhөө зүбшөөл hураха хүсэлтэйб. Хамсыгаа шамажа, хормойгоо шуужа, «Толон» hониной шангай түлөө тэмсэхэ мүрысөө эхилхыемнай зүбшөөгыт!» - гэхэдэнь, «зүбшөөлѳѳ үгэнэбди», - гэжэ С.Цыренов хэлэбэ.
Мүрысөөнэй дүрим тайлбарилхада, тамиршад нэгэ мүhэн гурбан hээр хухалаад, можодоо гурбан нюдэ асарна. Ютуб каналаар сэхэ дамжуулга ябуулагдаа: «Агын дасан» каналаар Димчиков Батор лама мүрысөө харуулжа байгаа. Тойрогой олон нютагууд 2, 3, 4 можо табиhан байна. Хара-шэбэрэйхид аяар зургаан можо, шандалиинхид дүрбэн можо табиһан байха юм.
Малай үдэсэ үреэhэн нааданда хабаадахаяа ерэhэн хүбүүд hубаряад тайзан дээрэ гаража эхилээ. Табан хүнhөө бүридэhэн можынхид өөр өөрын тугтаа дүтэлжэ, уг удамаа хүндэлжэ байгаа. Һээр шаагшад өөр өөрын дүрэтэй. Зариман хэдэн алхам урагшаа ябажа байтараа, hээрээ хоёр хуби болотор «тас» хухалжархина. Энэмнай Агын хүбүүдэй олоор хэрэглэдэг «талын бүргэд» гэжэ нэрэтэй дүрэ. Мүрысөөнэй таба-зургаан дабаанай үнгэрбэшье, хабаадагшад үшөөл олон. Нютаг нугадаа мэдээжэ болонхой зарим абарга hээршэд түрүүшынгээ дабаа гарангүй, саашаа мүрысэхэ эрхэгүй болоо. Сагаан-Уулын можын гэшүүн, бэрхээр барилдадаг бүхэ Батор Бадмаев, Амидхаашын Насак Димчиков, Уртын Рыгзын Лубсанов ба бусад дүршэл ехэтэй тамиршад мүрысөөнэй эхиндэ hээр хухалжа шадабагүй. Жара наhанайнгаа дабаа дабаhан Рыгзын Лубсановай хэлэhээр, ямаршье мүрысөөндэ үдэрэй талаан гэжэ байдаг. Энэ hээр хухалжархихаб гэһэн дүүрэн найдалтай шаахадаш – зандаа байхадань, халаглаад лэ дүүрэгдэдэг. Тойрогой мэдээжэ hээршэн Ага-Хангилай Баир Намдаковой тайзан дээрэ гараад, бэедээ найдалтайгаар далайгаад буулган гэхэдэнь, hээр хухарбагүй. Тиихэдэнь абынгаа хойноhоо гараһан Жамьян хүбүүниинь хухалжархина. Иимэшүү һонин ушарнууд мүрысөөнэй үедэ гаражал байгаа. Хабаадагшадай шаахаяа бэлдэжэ байтар, һээр хоёр боложо хухаршана даа. Мүрысөө хүтэлэгшэд Элбэк Ламажапов, Солбон Чердонов, Батор Жапов hээр шааха баhал хорхойтой гэжэ мэдээжэ. Тэдэнэр түрүүшын дабаа амжалтатай гараhан аад, дүрбэдэхи дабаан дээрэ тогтоhон байнад. Элбэк Октябрьевич табые хухалаад, зургаадахяа шаан гэхэдээ, хургаараа буулгажа, гараа гэмтээжэрхёо. Һээр шаахын урда тээ бэеэ бэлдэхэ гээшэ эгээл шухала. Зариман шаахаяа бэлдэжэ, аниргүй болоно, зариман хүлөөрөө шангаар «түр-няр» дэбһэжэ байжа hээр шаанад.
Саг ябажал байгаа, харин хабаадагшадай тоо үсөөрнэгүй шэнги. Тиихэдэнь мүрысөө хүтэлэгшэд тайзан дээрэ нэгэ доро хоёр хүниие шаалгажа эхилээ. Мэшээгтэй hээрнүүд хорожол байба. Тиин һээрнүү-дэй дууһашоогүйдэ, мүрысөө эмхидхэгшэд тусхай саг соо шаалгабад. Финальна хубида 23 hээршэд үлэжэ, таба-табан hээр шаабад. Богони саг соо шааhан хүниинь илаhанда тоологдохо. Ага-Хангил нютагай Мигмаржаб Дашижигмитов түрүүн гаража, табан hээр 3,90 секунда соо хухалаа. Бэшэ һээршэд энэ сагыень хараадаа абажа шаахадаа, энэ сагhаа үшөө түргэн хухалхын тула арга шадалаараа болобод. Зарим тамиршад яараhаар hарюу шаажа, гараа үбдэхөөхэ ушарнууд дайралдана. Нүгөө зариманда бүхэ hээр дайралдажа, бэлээр хухарнашьегүй. Мигмаржабай харуулhан үрэ дүнhөө түргэн хэншье хухалаадүй байтараа, Сагаан-Уулын Баир Дашидоржиев 3,25 секунда соо хухалжа, түрүүшын hуурида гараба. Тиигэжэ Баир зургаадахи мүрысөөнэй абарга hээршэн болоо. Могойтодо полицида алба хаадаг Соёл Дугаров 2-дохи, Хойто-Агын Суранзан Дондоков 3-дахи hууринуудта гараа. Удаадахи hууринуудта Мигмаржаб Дашижигмитов (Ага-Хангил), Бэликто Паневин (Шандали), Алдар Чернинов (Шулуутай), Александр Дашинимаев (Үзөөн), Бато Раднаев (Сагаан-Шулуутай) гэгшэд гараа.
Баир Дашидоржиев нютагайнгаа түймэр саралгын албанда гурбан жэлhээ үлүүхэн саг соо ажаллажа байна. Арадай наадаар гурбан жэлэй саада тээ hонирхожо эхилээ. Баирай Арсалан нагасань hээр шааха ехэ дуратай байһан тула зээ хүбүүгээ hээр шаалгын мүрысөөнүүдтэ дахуулжа ябаhан. Баир гэртээ hээр суглуулжа, hорилго хэдэг болоо бшуу. «Толон» hониной шангай мүрысөөндэ гурбадахи жэлээ хабаадажа, мүнөө жэл одоол үндэр амжалта туйлаба гээшэ. Тиихэдэ Табтаанайда, Шэтэдэ ЧГМА-гай шанда хүртэхын мүрысөөнүүдтэ хабаадаhан байгаа. Баирай хэлэhээр, «Толоной» мүрысөөн энэ жэлдэ болохо гээшэ гү» - гэжэ байтарынь, февралиин эхеэр можын ударидагша Юмдылык Жигмитжамсоев хонходожо, мүрысөөндэ бэлдэхыень мэдүүлээ.
Мүрысөөнэй ахамад шүүгшэ Батор Жаповай тэмдэглэhээр, халдабарита үбшэнэй ехээр һүжэрөөд байхада, хүдөө нютагуудаар ажаһуудаг зон мүрысөө хүлеэшэһэн байгаа. «Февраль соо мүрысөөмнай үнгэргэгдэхэ», - гэжэ олондо дуулгахадамни, барандаа хүхилдөө бэлэй. «Алтаргана» болотор һээр шаалгаар Табтаанайда Жамсо Тумуновай мүрысөөн эмхидхэгдэхэ.
Байгша ондо Агада үнгэргэгдэхэ «Алтаргана» нааданда һээр шаалга эмхидхэгдэхэ, энэ мүрысѳѳн тэрээндэ бэлэдхэл болобо бшуу. Тиихэдэ энэ жэлэй мүрысөөндэ илаhан абарга hээршэндэ hээр шаалгаар тамирай мастерай кандидадай нэрэ зэргэ олгогдоо.
Эрдэни ЧИМИТДОРЖИЕВ.
