- Наталья Цыдыповна, сүүдэй приставүүдэй албанай түүхэһээ хѳѳрэжэ үгыт.
- Мүнөө жэл Россида сүүдэй приставүүдэй институдай байгуулагдаһаар, «Сүүдэй пристав» гэжэ зэргэтэй болоһоорнь 155 жэл гүйсэбэ. Агын Буряадай автономито тойрогой дэбисхэр дээрэ энэ албан 1999 ондо байгуулагдаһан, тиихэдээ тэрэ амяараа бүри-дэлдэ һэн. Тэрээнһээ урда тээ сүүдэй приставүүд аймагуудай сүүдүүдтэ гүйсэдхэгшэд (исполнитель) байһан. Агын Буряадай автономито тойрогой Шэтын можотой ниилэхэдэ, 2008 ондо Агын, Могойтын ба Дулдаргын аймагуудай таһагууд үлэһэн.
- Россиин Федерациин сүү-дэй приставүүдэй албанай гол зорилгыень тодорхойлыт.
- Манай албан сүүдэй болон этигэмжэтэ (уполномоченный) эмхинүүдһээ ерэһэн бүхы шиидхэбэринүүдые гүйсэдхэдэг нэгэл эмхи болодог. Уполномоченно эмхинүүд гэхэдэ, налогово инспекци, пенсионно жаса, таможенно албан, социальна мүнхэлэлгын жаса болоно. Аймагай ба эблэрүүлэгшэ (мировой) сүүдүүдһээ ерэһэн бүхы дансануудые гүйсэдхэдэг ба административна (ГИБДД-гэй, видеофиксациин түбэй г.м.) ялануудые нэхэдэгбди. Хүүгэдтэй холбоотой алиментһээ эхилээд, үншэн хүүгэдые гэр байраар хангалга, кредит, татабари, яла г.м. юумэ хуулиин ёһоор нэхэлгэ - албанаймнай зорилго. Мүн, нэн түрүүн, бюджет руу орохо үри нэхэгдэдэг.
- Коллектив соотнай хэды хүн хүдэлдэг бэ? Нэгэ хүн хэды хэрэг дээрэ хүдэлнэб?
- Агын аймагай сүүдэй приставүүдэй албан Ага тосхон болон Агын аймагай ажаһуугшадтай хүдэлдэг. Хамта 20 хүн хүдэлдэгбди, тэдэнэй 8-иинь – сүүдэй пристав-гүйсэдхэгшэд, 6-иинь – сүүдэй аюулгүйе хангадаг. Сүүдэй шиид-хэбэри зүбшөөгөөгүй зон элдэб ааша гаргажа магад. Гадна сүүдэй пристав-гүйсэдхэгшэдэй үритэй хүндэ ошоходо, тэдэ суг хасардалсан ябадаг. Нэгэ пристав-гүй-сэдхэгшэдэ дунда зэргээр элдэб янзын 2 мянган хэрэг байдаг.
- Ямар үри шэри эгээл олон бэ?
- Эгээл олон бэ үри шэри - кредидүүд. Бэшэ аймагуудтай сасуулхада, Агын аймагта административна ялын, татабариин үри кредидүүдһээ үсѳѳн байна. Һүүлэй үедэ урьһаламжын үри бүри ехээр ургаа, бүхы үриин дүрбэнэй нэгэ болоно. Олон хүн банкһаа урьһаламжа абадаг юм ааб даа, харин түлэдэггүй зоной үрииень нэхэхэ ажал маанадта гарадаг. Зариман ядахадаа, кредит ехэ процентээр абажа, даашагүй үри шэридэ ороно. Тэдэ зон хайратайшье байдаг, харин хуулиин ёһоор бидэ үрииень нэхэнэбди.
- Үритэй хүн бүхэн эрхэеэ мэдэдэг гү?
- Хүн хуули мэдэхэгүй байхадаа, эрхэеэ хэрэглэжэ шададаггүй. Федеральна хууляар бидэ үриин 50 хуби һара бүри дараха аргатайбди. Харин Правительствын тогтоолоор, амидарха хэмжээнэй оршо гарша (прожиточный минимум) заал һаа хараада абтаха ёһотой. Тиимэ зон сүүдээр түлэлгэеэ бага болгохо эрхэтэй, үгы һаа маанадта мэдүүлгэ бэшэхэ. Гадна сүүдээр түлэхэ мүнгэеэ бага болгохо эрхэтэй.
- Сүүдэй приставээр хү-дэлхэнь хүндэ гү?
- Хуули сахижа, хуулиһаа хадуурангүй хүдэлдэгбди, тиимэһээ хүндэ бэшэ. Үритэй хүнэй һанаа сэдьхэл тэгшэ бэшэ, тиигээд үдэр бүри маанадта сэдьхэлэй муу байдалтай зон ерэдэг. Энэ ажалда сэдьхэл һанаанай талаар хүдэлхэнь бэлэн бэшэ.
- Ажалдатнай ямар хубилалтанууд болоноб?
- Байгша оной январиин 1-һээ «О службе в органах принудительного исполнения Российской Федерации» гэһэн 328-дахи дугаарай Федеральна хуули абтаһан. Тэрэ хуулиин ёһоор, сүүдэй приставүүдтэ хуули хамгаалгын зэргэ олгогдоо, тэрээн соо социальна харюусалга даалга (гарантия) ороно.
Тиигээд мүнөө баалалтаар гүйсэдхэлгын зургаанда тусхай дунда мэргэжэлһээ доошо бэшэ һургуулитай, албанай уялгануудые гүйсэдхэхэ аргатай шадамар бэрхэ ба элүүр энхэ эрхэтэд орохо болоно. Гадна энэ албанай хүдэлмэрилэгшэд налгай зантай, тэсэбэритэй байха ёһотой.
- Манай уншагшадта юун гэжэ хандаха байнабта?
- Гүрэнэй татабари, административна яла саг соонь түлэхэ хэрэгтэй, тэрэ мүнгэн наһатайшуулай пенсидэ, социальна ажаябуулгада ошоно ха юм. Хүн урьһаламжа абахынгаа урда тээ, нэн түрүүн, яагаад бусаахабиб гэжэ бодомжолдог һаань болохо байгаа. Хэрбэеэ үмсын хэрэг эрхилэгшэд, бага эмхинүүд ажалаа ябуулхаа болёо һаа, ехэ яла тохуулжа байнхаар, эмхиеэ түргэн хаагаа һаань дээрэ. Ветерануудаа, анхан хүдэлһэн ба мүнөө хүдэлдэг нүхэдөө Сүүдэй приставүүдэй үдэрөөр амаршалнаб. Энхэ элүүрые, зол жаргал, амгалан тэнюун байдал хүсэнэб.
- Асуудалнуудтамнай харюусаһандатнай баярые хүргэнэбди.
