Зугаалайн дунда hургуулиин директор Дарима Долсоноватай уулзажа, Буряад хэлэнэй һара ямар үнгэрөөб гэжэ hонирхоо бэлэйбди.
ХЭШЭЭЛЭЙ САГ БАГА
Буряад хэлэнэй хэшээл тухай хэлэхэдэ, дунда hургуулинуудта түрэлхи хэлэ ба литература зааха саг бага болгогдоhон. Жэшээнь, 5-дахиhаа 9-дэхи ангинуудта долоон хоног соо буряад хэлэнэй хэшээлдэ 2 час, буряад литературада нэгэ час үгтэдэг. Дарима Эрдынеевнагай хэлэhээр, Даширабдан Батожабайн «Төөригдэhэн хуби заяан» гэhэн роман үзэхын тула 10 час хэрэгтэй. Үнэндөө 10-11-дэхи ангинуудта буряад литература үзэлгэдэ долоон хоногой нэгэ час үгтэхэдэнь, багшын «тэдэ зохёолшод иимэ номуудые бэшэhэн» гэжэ танилсуулhаар байтарынь, 40 минутын турша соо үхибүүдэй уран зохёол даамайгаар уншажа үрдингүйгөөр хэшээл дүүрэшэдэг. Һуралсалай стандартын ёhоор, хүдөөгэй hургуулида буряад хэлэнэй хэшээлдэ үгтэһэн 3 час хэрэглэнэ, харин Агын, Могойтын hургуулинуудта «түргэн үзэлгэ» (интенсивное обучение) гэhэн арга хэрэглэгдэжэ, hурагшад буряад хэлэ факультативнаар үзэдэг. Тиихэдээ тэдэнэр «энэ юун бэ?», «энэ басаган», «энэ хүбүүн» гэжэ миин лэ нэрлэжэ, хэлэнэй талаар халиргай мэдэсэтэй болоно. Һурагша өөрөө түрэл хэлэеэ шудалха, шэнжэлхэ хүсэлтэй, ямаршье хүнтэй харилсаха дадалтай болохо ёhотой. Багша бэлэн материал үгэхэ бэшэ, харин шиидхэгдээгүй асуудалнуудые табижа, үхибүүдэй hонирхол татажа, харюу бэдэрхыень дурадхаха болоно. Yхибүүдые hурган хүмүүжүүлхэ хэрэгтэ энэрхы hайхан сэдьхэл, ажалай абьяас тон хэрэгтэй. Гадна гэр бүлын hургаал хүмүүжүүлгэ, оршон тойронхи байдал заабол шухала hуурида табигдадаг.
БУРЯАДААР ХАРИЛСАХА ОРШОН ХЭРЭГТЭЙ
Мүнөөнэй олонхи багашуул буряад хэлэеэ мэдэнгүйгөөр үндынэ. Хэдэн арбаад жэлэй үнгэрхэдэ, түрэл хэлэмнай алдагдахаяа байна. Энэ асуудалаар Дарима Эрдынеевнада хандахадамнай, иимэ харюу үгөө hэн: «Yндэhэн ёһо заншал, хэлэмнай үни холоһоо хүгжэн ерэһэн, баян түүхэтэй. Буряад хэлэн дээрэ хэлэхэдэ, зохид, ойлгосотойшье байдаг. Ургажа ябаhан үетэнэй ухаан бодол гүйлгэхын ба баян үгэтэй болохын тула уран зохёол, шүлэгтэй, арадай наадануудтай, зан заршамуудтай гүнзэгыгөөр танилсуулхань шухала. Бидэ сэсэрлигэй наһанай басагатайбди. Тэрэмнай ганса ородоор дуугардаг, харин нэгэдэхи ангиин басагамнай буряадаар хөөрэлдэдэг. Багамнай телевизорэй сэнхир дэлгэстэ мультфильмуудые хараха дуратай. Хүүгэдээ хэлэндэ һургахын тула буряадаар ходо харилсаха оршон байдал хэрэгтэй. Гэртэхинтэеэ буряадаар хөөрэлдэдэг үхибүүд түрэлхи хэлэндээ бэрхэнүүд байдаг. Гэртэхин ехэнхидээ залхууржа, үхибүүдээ телевизорэй урда һуулгаад орхидог. Багашуулнай мультфильмын гол нюур - фея, принцессэ гэхэ мэтые хөөрэжэ, ажабайдалаарнь hамааржа, маанадта һаалта хэнэгүй, hанаа амар байнабди. Буряад хэлэеэ мартаха ябадалнай эндэһээл эхитэй. Хэдыш эндэ, һургуулида, юумэ хэлээ һаамнай, гэртээ ошоод, үнөөхил компьютер, планшет, смартфон соогоо ороходоо, буряад үгэнүүдээ хуу мартажархиhан, ород хэлэндэ бэрхэнүүд, өөрэнүүд ерэдэг. Үхибүүд хүнһөө гайхахаяа, ашаархахаяа болёо - мүнөөнэй залуушуулай шэнжэ ха».
Дэлгэрэнгыгээр 44-дэхи дугаарта.
