- Солбон Дондокович, хараа түсэбтнай хэр бэелүүлэгдэбэ, фильмтнай хэр зэргэ бүтэбэ гээшэб?
- Бүрин бүтэн фильм хэхын тула арга шадалаараа оролдожо ябанабди. Зүгөөр мүнгэн зөөриин асуудал хүшэршэг ааб даа. Мүнөө нэгэдэхи хэсэгынь бүтэбэ. Саашадаа хэдэн хэсэг (серия) боложо гараха. Суглуулһан бэшэг, баримтанууднай олон болоо. Эсэгын дайнай түүхэ, жааханшье үйлэ бүхэниинь үнэн зүбөөр харуулагдаха ёһотой.
- Агынхид хамһалсаа гү?
- Арад зон булта туһалаа. Агын тойрогойхидшье арга шадалаараа мүнгэ үгэлсөө. Манай фильм буулгалгада бюджедһээ мүнгэн хараалагданагүй. Тиибэшье засаг зургаанай хүтэлбэрилэгшэд арга зэргээрээ бидэндэ туһална. Агада 2015-2017 онуудта актёрнуудые шэлэн абалга (кастинг) хээ һэмди. Агын 2-дохи дунда һургуулиин 2 басагад кинодо буулгуулаа. Тэрэ үедэ Алдар солын орденой дүүрэн кавалер, Сталинградай тулалдаанда хабаадагша, 321-дэхи стрелково дивизиин улаан сэрэгшэ Батомунко Лодонов мэндэ байгаа. Бидэ дайнай ветерантай уулзажа, интервью буулгажа абаа һэмди. Дайнай үедэ ажал хэһэн хүгшэд, эжынэр һонин юумэ хөөрөө. Тэдэнэй дурсалганууд сценари соо оруулагдажа, фильмын үндэһэн һуури болоо. Агынхид, могойтынхид, Буряад оронойхид, хасагууд, шэмээшэгүүд г.м. нютагайхидай шэг, арадай хүгжэм, дуун бии. Фильмын нюурнууд заримдаа буряадаар дуугаралдана.
- Хаана буулгаабта?
- Буряад ороной Сэлэнгын, Загарайн аймагуудта хуушан заводой, ород сүмын дэргэдэ фильм буулгажа эхилээбди. Удаань Эрхүү можын Свирск хото, Нүхэдэй аймаг ошожо хүдэлөөбди. Һүүлшын шатада эндэһээ холо бэшэ оршодог Степь, Мирная, Безречная станцинууд шадар буулгажа түгэсхөөбди. Мүн Волгоград хото ошожо, дайнай болоһон газар буулгаабди. Тэндэ байхадамнай, үндэр наһатай эжынэр дүтэлжэ, «321-дэхи дивизиин сэрэгшэдэй баатаршалга хүүгэд наһандаа хараһамди, шархатаһан заримыень байлдаанай газарһаа шэрэжэ гаргадаг байгаабди» гэжэ хэлээ бэлэй. «Родина-мать» хүшөөгэй бооридо 108 зула бадараагаабди. Мамаев добо дээрэ һэтэ һалхитай байдаг. Ивалгын дасанай Эрдэни ламбгайн Гунриг уншалга бүтээхэдэнь, ямаршье сагта болидоггүй һалхин тогтошоод байгаа.
- Хүн зон хэзээ фильм хараха аргатайб?
- Бүхы орон дотор манай фильм харалга ноябрь һарада болохо. Мүнөө Агада хүсэд бүтээгүй фильмээ харуулбабди. «MonUlaFilms» киностудиин генеральна директор, продюсер Эржена Тумурова, трюгуудые табигша Эрдэни Жамбалов, гол роль гүйсэдхэгшэ Хэжэнгын аймагай Эдэрмэг нютагай Виталий Нестеров, кинодо наадагшад: Эрхүүгэй хасаг сэрэгэй атаман, дуу дуулагша Алексей Парфёнов, тэндэхи Роман Самсонов, линейнэ продюсер Александр Ляшко, Шэтын Станислав Мороз, киногой хубсаһа даагша, уран зурааша Аюна Токтохоева гэгшэд намтай суг ябалсана. Энэ фильм соо театрай ба киногой артист Георгий Дронов, Согто-Хангил нютагай хүбүүн, Буряадай гүрэнэй драмын театрай артист Зоригто Цыбендоржиев ба бэшэн гол дүрэнүүдые гүйсэдхөө. Мүн Агын «ДалиТЭ» театрта хүдэлһэн Дугар Жалсанов эндэ наадаһан байна.
- Дайн дажар тухай фильм буулгахань бэлэгүй. Ямар арга хэрэглээбта?
- Дэлбэлхэ, тэһэлхэ үзэгдэлнүүдые ба байлдаа буулгажа абахань хүндэ байгаа. Кадр соо 200 хүниие оруулхань бэлэн бэшэ. Дайнай үеын авто-унаа, сэрэгэй техникэ, түмэр түдэгэ холоһоо асаржа суглуулаад зохёонобди. Хуу баран мүнгэнэй гаргаша ха юм. Волгоградай шадалтай хүбүүд 3 машина зохёожо бүтээгээд, бидэндэ эльгээгээ һэн. Тэдэнь булта ябадаг, моторынь хүдэлдэг. Бидэ модо, фанерэ хэрэглэжэ, тэрэ үеын хэрэгсэлнүүдые өөһэдөө хээбди. Эрхүүгэй нэгэ уран гартан зарим юумэ түмэрөөр хэжэ үгөө.
- Уг гарбалтнай хаанаһаа эхитэйб?
- Минии түрэһэн, үдэһэн газар Түнхэнэй аймагай Мон уулын хойморто оршодог Монды гэжэ нютаг юм. Урда сагта хунну арад тэрэ уулада ехэ тайлга хэдэг байгаа. Үшөө нэгэ багсаамжа (версия) дурдабал, Чингис хаан тэндэ арад зоноо суглуулжа, «монгол» гэжэ нэрэ үгэһэн. Би уляабар хонгоодор угайб.
- Энэ кино зохёол танай хэдыдэхи фильм болоно бэ?
- Түрүүн «Булаг» гэһэн фильм хээ һэнби. Мүнөө кино найруулан табигшаар хоёрдохи фильмээ буулгажа байнаб. Уран зураашаар олон фильмүүдтэ хүдэлжэ, тэрэ тоодо Москва, Голливуд, Хитад, Европодошье ажаллаа бэлэйб. Зүүн Сибириин гүрэнэй соёлой институдай найруулагшын таһагта һураһанби. Энэ фильм хэхэдэмнай, гүрэнэй зүгһөө мүнгэн табигдаагүй, арад түмэнэй туһаламжаар ажалаа хэнэбди. Мүнөө түүхэтэ кинофильм хэрэгтэй гэжэ бодомоор байна. Хаанашье ябахада, гэр бүлэдөө Эсэгын дайнда хабаадаһан түрэл гаралтай, сэрэгшэ баатарнуудтай байдаг. Дайн дажарай һүрөөтэй сагта үбгэ эсэгэнэрнай тунхаряагүй, нютаг ороноо эрэлхэг зоригтойгоор хамгаалһан. Үнэн юумэн үнэтэй. Алдарта түүхыень залуу үетэндөө ойлгуулан харуулжа ябая. Тиихэдэ залуушуул түрэл оронойнгоо түүхээр һонирходог болоо. «Тиимэ юумэ хэнэб, намда туһалыт» гэжэ хандахадамни, олонхинь кино буулгалгада салин хүлһэгүйгөөр туһаламжа үзүүлээ. Бүгэдэндэ ехэ баярые хүргэнэб.
