1947 ондо, тэбхэр 70 жэлэй саада тээ, Сагаан-Шулуутай нютагта избёосхын завод байгуулагдаhан юм.
Б.Сэдэбэй
XIX ЗУУН ЖЭЛДЭ
100-150 метр гүнзэгыдэ нэмжын хороhон избёосхын шулуун үшѳѳ хэдэн зуугаад жэлэй нѳѳсэтэй.
Энэ нютагай улад зон үшѳѳ XIX зуун жэлдэ избёосхо галдаад үйлэдбэрилжэ эхилhэн байна. Улаан гараараа хүрзэ ба ломоор сагаан-хүхэ шулуу малтажа гаргаад, жалганууд соо түхеэрэгдэhэн багахан пеэшэнүүд соо шатаажа, болбосоруулдаг байhан гэжэ эли. Тэдэ пеэшэнүүдынь түлеэгээр түлигдэдэг hэн ха. Удаань бэлэн болоhон избёосхоёо морин тэргэдэ ашаад, аяар холын Балейн аймагай Ундупушал (Ундино - Поселье), Саhашын сэлеэн, Сүүгэлэй дасан, Суусалай вокзал (ст. Оловянная), Мухар-Хүндын вокзал г.м. абаа- шажа худалдадаг байhан. Ород таряашадтай таряа, талхаар андалдаха. Энэ хэрэг хэды хүшэр хүндэшье hаа, яhала hайн олзотой, мал ажахын хажуугаар гэр бүлын тэдхэмжэдэ горитой нэмэри оруулдаг байhан ха.
Суута уран зохёолшо Цырен- Базар Бадмаевай эсэгэ Сэдэбэй Бадма, нютагтаа Раднын Хуса гээд алдаршаhан хүн 1900-гаад онуудай эхиндэ тиимэ аргаар избёосхын үйлэдбэри эрхилдэг байhан намтартай. Тэрэ Базарай Палаан гэжэ хүнhѳѳ дүй дүршэлыень халан абаhан тухайгаа тэмдэглэдэг байhан. Сэдэбэй Бадмын яhала урагшатай hайнаар ажалаа ябуулжа байтарнь, Октябриин хубисхал боложо, избёосхынгоо хэрэг орхихо баатай болоhон юм. Yмсын хэрэг эрхилэгшэдтэ налог ехээр тохогдохоhоо гадуур, тэдэнэр арадай дайсад гээд хюдуулдаг, сүлүүлдэг байгаа бшуу.
Сэдэбэй Бадмые избёосхын заводой түрүүшын hуури табилсаhан хүн гэхэдэ, алдуу болохогүй.
ДАЙНАЙ ҺҮҮЛЭЭР
Эсэгын дайнай hүүлээр хаа хаанагүй шэнэ барилганууд эхилжэ, избёосхо ехэ хэрэгтэй болобо. Тиигэжэ 1947 ондо Могойтын аймагай хүтэлбэриин шиидхэбэреэр Сагаан-Шулуутай нютагта избёосхын завод байгуулагдаhан. Директорээрнь Ага-Хангилай Чкаловай нэрэмжэтэ ажахын түрүүлэгшээр хүдэлhэн Найданай Һасаран томилогдоhон байна.
Уданшьегүй мүнгэн зѳѳреэр, эд хэрэгсэлээр дуталдаhан ушараар Могойтын аймаг ганса ѳѳрын хүсѳѳр заводые дааха аргагүй болоод, Шэтын можын үйлэдбэриин хүтэлбэридэ дамжуулжа үгэhэн түүхэтэй. Тэрэ сагhаа заводой хүдэлмэрилэгшэд Шэтэhээ хангалтатай, салинтай боложо, тус үйлэдбэри «Могойтын избёосхын завод» гээд нэрлэгдэдэг болоhон.
Директорэй тушаалда Найданай Һасаранай удаа саг зуурын туршада Доржо Жамсаранов гэгшэ хүдэлѳѳд, саашадаа хэдэн хүнүүд hэлгэhэн гэжэ мэдээжэ. Олон hэлгэлтэнүүдэй удаа Кагановичой нэрэмжэтэ хамтын ажахын түрүүлэгшэ ябаhан Буда Балданов гэгшэ орожо, 1949-1955 онуудта яhала амжалтатайгаар хүдэлhэн намтартай.
Дэлгэрэнгыгээр 29-дэхи дугаарта.
