Яба ябаhаар байтарынь, харгыдань нэгэ томо хара шубуун үндэр модон дээрэ hуугаад, «увааг-увааг» гэжэ дуугаржа байба. Тэрэниие хараад, багшын хэлэhэн үгэнүүдые hанажа, «хара бараан шубуун вааг-вааг» гэжэ уншаба.
Тиигэжэ ябатарынь, урдуурнь хоёр зээрэн оодоролдоод үнгэршэбэ. Тэдэниие хараад, «хоёр зээрэн жоорон-жоорон» гэжэ уншаад, саашаа ябаба.
Саашаа ябахадань, харгыдань хоёр хулгана нүхэ малтажа байна, тэдээндэ «хоёр хулгана бувс-бувс» гээд лэ ошобо.
Тиигэжэ ябатарынь, гахайн мяха ашаhан нэгэ хитад наймаашан дайралдаба. Таршаа Намжил ехэ гэдэhээ үлдэнхэй, гахайн тарган мяха хараад, шүлhэниинь гоожобо, сэнгыень мэдэхэ гээд хитад хэлэгүй байжа, миин дохёогоор hураба. Наймаашан хоёр гараа урдуураа тойруулжа ниилүүлэн, ямар нэгэ юумэ тэбэриhэн мэтэ hалаабшалаад алдалжа, эрхы хургаа, hүүлдэнь шэгшы хургаа гозойлгобо. Энэ зузаанаараа хүнэй тэбэрихэдэ багтахаар бэшэ тарган, утаараа нэгэ алда болохо иимэ hайхан мяхан юм, абабал hайн, абаагүй hаа муу гэhэн дохёогой ушар удхыень Таршаа Намжил ойлгоогүй. Харин гол дохёоень hажаалдажа, дохижо шададаг болоод, саашаа ябаба.
Ябаад лэ зогсоно, ябаад лэ зогсоно. Ябаhаар байтараа, Таршаа Намжил нэгэ баян хаантай уулзаад, тэрэнэйдэ ошобо.
Хаанайда ошожо, хэрэгүүд, зорилгонууд тухайгаа хөөрэбэ. Таршаа Намжилай гурбан жэл дасанда һууhыень дуулаад, лаб лэ эрдэмтэй, сэсэн мэргэн хүн байhан байха гэжэ бодоод, хатанайнгаа алтан бэhэлиг абаһан хулгайшаниие заажа үгыт даа гэжэ гуйба.
Таршаа Намжил ехээр гэдэhээ үлдөөд, эсээд ябаһан, нэгэ hайнаар эдеэлжэ абаад үхэхэм гэжэ бодоод, мэргэлхэеэ (гадать, ворожить) зүбшөөбэ. Тиигээд хаанда хэлэбэ:
- Та нэгэ гэр барюулаад, досоонь элдэб янзын амтатай юумэ, табан тансаг эдеэ бэлдэгты. Би тэндэ гурбан үдэр hуужа мэргэлхэб. Дүрбэдэхи үдэрэй үглөөгүүрнь та тиишээ орожо, бэhэлигээ hураарайгты, - гэбэ.
Хаан хэлэhээрнь бүхы юумэ бэлдэбэ. Таршаа Намжил бэлдэhэн гэртэнь орожо эдеэлбэ, ундалба, гэдэhэниинь томо болошобо. Тиигээд «заа, мүнөө яахам гээшэб?» гэжэ бодожо байтараа, багшынгаа хэлэhэн үгэ hанаба. Замдаа хараhан юумэеэ hанаад, «хара бараан шубуун вааг-вааг» гэжэ уншажа хэбтэнэ.
Тэрэ үдэшэ хаан зүүн гарайнгаа түшэмэлые дуудажа, мэргэн ламын гэрэй газаа ошожо, юу хэнэб гэжэ шагнаад ерэ гэбэ. Түшэмэлынь ламын гэрэй газаа ерээд, гэр түшэhэн, газаа байhан шулуун дээрэ hуугаад шагнаба. Тэндэhээ ламын «хара бараан шубуун вааг-вааг» гэжэл байhаниинь дуулдаба.
Түшэмэл хаанда ошожо:
- Лама намайе эндэ ерээд байна гэжэ мэдээд, «хара бараан шубуун вааг-вааг» гэжэл байгаа, - гэжэ дуулгаба.
Yглөөдэрынь хатандаа, басагандаа тэрэ лама юу хэжэ байнаб гэжэ мэдээд ерэгты гэбэ. Хатанай басагантаяа ламын гэрэй газаа ошоод шагнахадань, Таршаа Намжил «хоёр зээрэн жоорон-жоорон» гэжэ байба. Тэдэниие хэлэнэ гэжэ бодоод, хаандаа ошожо, юун боложо байhыень хэлэбэ.
Тиихэдэнь хаан баруун гарайнгаа түшэмэлые дахуулаад, ламын гэрэй газаа ошоод, нэгэ хэды hууба. Таршаа Намжил дуугүй байна. Хаан түшэмэл хоёр энэ хүн нээрээ лама байбал, бидэнэй газаань ерээд байhые лаб мэдэхэ гэжэ бодоно. Теэд дуугүй байгаа хадаа юумэ мэдэдэггүй амитан ха юм гэжэ hанаба. Yсэгэлдэр иишээ ерэжэ шагнаад, худалаар хэлэгшэд хэһээлтэһээ зайлахагүй гэжэ газар дээрэ хургаараа бэшэжэ байтарынь, лама шангаар «хоёр хулгана газар малтаад бувс-бувс» гэжэ дуугаржа эхилбэ. Хаан түшэмэлөө дахуулаад, гэртээ яаралтай бусаба.
Гурбадахи үдэшэ болобо. Таршаа Намжил hанаагаа зобожо эхилбэ. Замдаа адаглаhан хэдэн үгэнүүдээ бултыень уншажа дүүргээ. Хэлэхэ, хэхэ юумэгүй шэнги байхадань, тогоон соо түүхэй талха уhанда зууража, дээрэhээнь гурбан шанага дабhа хэжэ, гашуун, түүхэй зутан бэлдээд, тэрэнээ уужа, гэдэhээ үбдөөд үхэхэмни гэжэ бодобо. Тиигээд ехэ дабhатай зутанаа эдижэрхёод хэбтэхэдэнь, гэдэhэниинь тогооной шэнээн томо болошобо. Амилжа ядажа байжа, гэдэhээ маажаба:
- Гүрыhэн муу гэдэhэн! Ши үглөөдэр, шүдхэр, намда хахалуулхаяа байhанаа мэдэнэ гүш, - гээд гэдэhээ тас гэтэр альгадажа, өөрыгөө хараажа байба. Тон энэ сагта хаанай хатанай бэhэлиг хулууhан, хээлитэй болоhон зараса басаган гэрэй газаа шагнажа байгаа. Тэрэ ѳѳрыень хэлэжэ байна гэжэ бодоод, мэргэн ламаhаа хүлисэл гуйхаяа ороод, бүхы үнэнөө хэлэбэ ха.
Таршаа Намжил тэрэ басаганhаа алтан бэhэлигыень абаад хэлэбэ:
- Би өөрөө ядуу хүн болоходоо, ядуу хүниие хайрладагби. Шамайе хулуугаа гэжэ хэндэшье хэлэхэгүйб. Бэшэ хулгай хэжэ бү байгаарай.
Yглөөдэрэйнь үглөөгүүр хаанай бэhэлигээ hурахаяа ерэхэдэнь, Таршаа Намжил бэhэлигыень үгэбэ. Хаан ехэ баярлажа, мэргэн ха юм гэжэ этигэжэ, зэргэлээд байhан хушуунай, хорин жэлэй туршада ном бисалгажа, даяан хэhэн ламанартай ном хаялсыт гэжэ гуйба. Таршаа Намжил зүбшөөбэ.
Ном хаялсахаа хааниие дахуулаад, нүгөө хушуунда ошоходонь, хаанай алдартай, эрдэмтэй, номтой лама ерэнэ гээд, нэгэ гэр баряад байба. Манай тэнэг тэрэ гэртэ орожо, эдеэлжэ һууна. Тиигэжэ байтарынь, тэрэ хушуунай тон ехэ эрдэмтэй гурбан ламанар ном хаялсахаа гэртэ оробо. Таршаа Намжил юушье хэлэхэеэ мэдэбэгүй, тэрэ хитад наймаашанда хандаhан дохёогоо хэжэл байба. Тиихэдэнь тэрэ гурбан ламанар нэгэшье юумэ хэлэнгүй, гараад ябашаба. Хаанай «заа, та гурбан тэрэнээ дараба гүт, хэр номтой лама байбаб» гэхэдэнь, тэдэ ламанар хэлэбэ:
- Хаан, тэрэ бидэ шэнги бандинартай ном хаялсахаар хүн бэшэ байна. Бидэнэй оромсоор, дэлхэй ямар хэмжүүртэйб гэжэ гараа урдаа тойруулан баряад, бэеэрээ олон номдо hураhан гүт гэжэ hураа, алдалаад, мэдэбэл hайн гэжэ эрхы хургаа, мэдэхэгүй бол муу гэжэ шэгшыгээ гозойлгоо.
Тиигээд Таршаа Намжилтай ном хаялсахаа хэншье зүрхэлөөгүй. Тэрэ илаhан болоод, хаантай бусаа.
Удаан болонгүй, Таршаа Намжил орон нютагаа бусаха боложо, хаан элбэг дэлбэг бэлэг сэлэг үгэбэ. Ɵөрынь нютаг аймагай заха хүрэтэр ашаа бараатайнь хүргэхэ гэжэ хаан шиидэбэ. Тэнэг хүбүүн абаhан ашаа бараагаа өөрөө хүтэлөө, хаан арадань ябаа. Хаанай хажууда нэгэ таршаагай буухадань, хаан бариха гээд шадабагүй. Дахин буухадань, дайраһан аад, алдажархиба. Гурбадахяа буухадань барижа, гар соогоо таршаагаа хээд, ламада хандаба:
- Заа, лама, гар соомни юун байнаб гэжэ мэргэлжэ айладыт даа.
Таршаа Намжил яахашье аргагүй болоод, бүхы үнэнөө хэлэхэеэ шиидэбэ:
- Таршаа Намжил нэгэдэхеэ баригдаагүй, хоёрдохёо баригдаа шахуу. Гурбадахияа яахашье аргагүй баригдаа. Yхөө юм бэзэ...
Хаан ламын нэрэ мэдэхэгүй байхадаа:
- Нээрээ, тиимэл дээ, лама. Би гурба дахин туршажа, арай гэжэ баряаб. Мүнөө, нээрээшье, үхэшоо, - гээд, тэрэ таршаагаа хаяба.
Тиигэжэ Таршаа Намжил орон нютагаа ошожо, амар hайхан жаргажа hуугаа гэдэг.
