Энэ роман хадаа XX зуун жэлэй уран зохёолой уута баялиг мүн: ганса ород хэлэндэ оршуулагдаа бэшэ, мүн венгри, монгол, немец, чех, словак, хитад, казах - олон хари хэлэнүүд дээрэ хэблэгдэжэ, олон гүрэнүүдтэ нэрэ хүндэдэ хүртэһэн байна.
   Зүблэлтэ засагай үедэ, гүрэн доторхи, тэрэ тоодо буряад арадай байра байдалай үндэһөөрөө хубилгагдажа байхада зохёогдоһон роман мүнөө сагта бүришье сэнтэй. Юундэб гэхэдэ, энэ уран зохёол түүхэтэ жанраар бэшэгдэһэн, тэрээн соо 1919-1920 онуудта Үбэр Байгалда - Алханада, Могойтодо, Дулдаргада, Табтаанайда, Агада, Шэтэдэ, Манжуурта, Онон болон Элеэ голнуудай эрьеэр г.м. болоһон түүхэтэ үйлэ хэрэгүүд зураглагдана. Илангаяа Табтаанайн ажаһуугшадай үдэр бүриин байдал, һайндэрнүүд, һанал бодолнууд харуулагдана. Энэмнай Тумуновай түрэһэн нютаг ха юм. Атаман Семёновой тала бариһан Дугар Табхаев баһал энэ нютагай хүн байгаа. Тэрэ үедэ сэмүүн саг тохёолдожо, дүүнь ахатаяа, ахань дүүтэеэ хёморолдожо, ой модон соогуур, хада уулаар дүүрэн буутай зон гүйлгэлдэжэ, үзэгдөө дуулдаагүй үймөөн боложо байгаа ха юм. Урдань хэдэн зуун жэлнүүдтэ нойрсожо байһан тала дайда һэрижэ, хэниинь хэн тээшээ болохоб гэһэн асуудалда харюу үгэхэ зэргэтэй болоһон байна. Энэ романай нэрэ тон зүбөөр тэрэ үеын байдал ойлгуулжа үгэнэ бшуу. Роман бэшэхэ гээшэ тиимэ бэлэн хэрэг бэшэ, туйлай ехэ эрдэм мэдэсын, ухаанай ажал. Жамсо Тумуновай удхалан бэшэхэ мэргэжэл һайн, ухаан бэлигынь хурса, эрдэм һургуулинь ехэ байхын хажуугаар тэрэ нютагайнгаа зонтой хөөрэлдэжэ, үйлэ хэрэгүүдэй болоһон газарнуудаар ябажа, Улаан-Үдын, Эрхүүгэй, Москвагай, Шэтын архивуудта һуужа, баримтата дансануудта үндэһэлэн, түүхэтэ зохёолоо бэшэһэн байна.
   Тиихэдэ Жамсо Тумунов гушан гурбатай ябаа. Зургаан жэл болоод, 1955 оной январиин 12-то наһа бараһан. Оройдоол гушан юһэн жэл наһалаа, теэд энэ хугасаа соо ямар ехэ ажал хэжэ үрдиһэн хүн гээшэб! Тэрэнэйнь нэгэнэй, буряад арадай түрүүшын романай - зуун жэлэй саанахи элинсэгэймнай байдал бодотоор зураглаһан ехэ бүтээлэй баян, уран хэлэнэй, түүхэтэ баримтануудай сагай ошохо бүри улам сэнтэй болохонь лабтай. 

You have no rights to post comments