- Лудуб Дагбаевич, танай зохёоhон аялга хүгжэм шагнахада, сэдьхэл хүмэринэ. Аялга хүгжэм тухайгаа хөөрэжэ үгыт.
- Агын дасантай би нягта холбоотойб. Юуб гэхэдэ, Үбэр Байгалай хизаараар дид хамба Цырен ламхай 14 жэлэй саада тээ Нарhан (Онхоёг) аршаанда ошожо амархыемни хэлэжэ, харуулжа үгөө hэн. Тэрэ гэhээр аршаанда ходо ошожо, нюдөө аргалдагби, тэндэхи аршаанhаа хүсэ шадал ороhон мэтэ бэемни шангардаг. Тэрэ газар намда таарана. Нарhан ошожо амарха дуратайб. Хүсэтэй аршаантай, hайхан нютаг харуулжа, заажа үгэhэндэнь дид хамба Цырен ламхайда ехэ баяр баясхалан хүргэдэгби, Агын дасанай ойн баярта аялга хүгжэмөө бэлэг болгон баряаб.
Зохёоhон аялга хүгжэм соомни дүүрэн энхэрэл, сэдьхэл хүдэлгэхэнь зүбөөрөө даа. Нэн түрүүн хүгжэм өөртөө бэшэнэб, хүгжэмыемни сэгнэхэдэнь, ехэл гоё байдаг.
- Та бага наhанhаа эхилжэ, хүгжэм дуунда дуратайт, зургаа наhатайдаа түрүүшын концерт-наадаяа харуулhан байнат. Хүгжэм аялга зохёохонь хүндэ гү?
- Хара багаhаа дуу дуулажа, хүгжэм аялга зэдэлүүлжэ ябаhан байхадамни, намда энэ байдал юрын болошоhон. Сэдьхэл соо-мни түлхисэ үгэhэндэл хүгжэм аялганууд бии болодог.
- Хэды хүгжэм дуунуудые зохёоhомта?
- Тон тэды гэжэ тоолодоггүйб. Багсаахада, зуу гаран хүгжэм зохёоhон байхаб. Тэрээн соо элдэб янзын жанрай хүгжэмүүд бии.
- Мүнөөнэй залуушуул буряад хэлэеэ муугаар мэдэдэг болоhон. Энээн тухай танай hанамжа…
- Эжымни - буряад хэлэнэй багша, Буряадай гүрэнэй дэдэ hургуулида заадаг. Хэлэ бэшэгэй эрдэмүүдэй кандидат. «Ладушки» гэжэ ород сэсэрлигтэ ябаһаншье hаа, багаhаа буряадаар хөөрэлдэдэг байгааб. Сэсэрлигтээ хүүгэдтэй ородоор хөөрэлдэжэ наадагша, зугаалагша hэмди. Тиигээд гэртээ ерээд, эжыдээ ородоор хандахадамни: «Энэ гэр соо ородууд үгы. Буряадаар дуугара», - гэжэ аргаахан хэлэдэг hэн. Тиихэдэнь буряадаараа хэлэдэг hэнби. Мүнөө hанахадам, тон зүб хүмүүжэл байгаа. Иигэжэ эжымни үндэhэн буряад хэлыемни үлөөгөө болоно. Мүнөө томо болоод байхадаа, гэртэхинэйнгээ hайгаар хэлээ алдаагүй хүн ябанаб. Минии нүхэдэй, үетэнэй дунда буряадаар хөөрэлдэхэ хүн үсөөн, үгы шахуу гэхэдэ болохо. Булта ородоор дуугаралдаха, тиихэдэнь бишье ородоор хөөрэлдэдэгби. Буряад хэлэнэй хүгжэлтэдэ гэртэхинэй нүлөөн ехэ юм. Тиимэhээ гэртэхин оролдохо ёhотой.
Хэрын дасанай Балдан лама: «Хүүгэдэй сэсэрлигүүдтэ ба hургуулинуудта хэшээлнүүдые буряад хэлэн дээрэ ябуулха хэрэгтэй. Тиихэдээл буряадууд үндэhэн хэлэндээ орохо. Жэшээлбэл, Шэнэхээнэй hургуулида бүхы хэшээлнүүд буряад хэлэн дээрэ үнгэргэгдэдэг байна. Шэнэхээнэй буряадууд маанадта орходоо буряад хэлэеэ, ёhо заншалаа алдаагүй зон юм», - гэжэ хэлээ hэн. Минии hанахада, Балдан ламын хэлэhэн үгэ тон зүб.
Мүнөөнэй хүүгэд телефон, планшет, компьютер хараад лэ hуудаг. Хүүгэдые hамааруулжа, хүүгэдэй hонирхохоор буряад хэлэтэ дамжуулгануудые, буряад кино болон мультфильмуудые гаргаха хэрэгтэй. Миин хөөрэлдөөд дүүрэнгүй, энэ асуудал тон hайнаар шиидхэхэ хэрэгтэй.
Би Агын тойрог мэнэ-мэнэ болоод лэ ерэдэгби. Заабол Үзөөнэй дасан хүрэдэгби. Агын буряадууд буряадаараа hайнаар, сэбэрээр хөөрэлдэдэг гэжэ ажаглааб. Энээнээ алдангүй, залуу үеынхидтөө дамжуулхань шухала.
- Аба эжытнай таниие бэрхээр хүмүүжүүлээ гэжэ хэлэхэ байнаб. Танай hанамжаар, гэртэхин ба үри хүүгэдэй хоорондохи харилсаан, бэе бэедээ хандаса ямар байха ёhотойб?
- Минии аба эжы намда ходо туhалдаг, тиимэhээ гэртэхинэйнгээ дэмжэлтэ ходол мэдэржэ байдагби. Хүүгэд ямар юумээр hонирхоноб, тэрэнииень гэртэхин дэмжэжэ байха ёhотой. Хүүгэдэй амжалта ехэнхидээ гэртэхинhээ дулдыдадаг. Жэшээнь, концерт-нааданда хабаадаха болоходомни, эжы намда туhалжа, хажуудам байдаг. Минии hанахада, гэртэхин хүүгэдэйнгээ түшэг тулга юм.
- Саашанхи түсэбүүдтнай…
- Буряад джаз зохёохо хүсэлтэй байнаб. Мүнөө Чайковскиин нэрэмжэтэ Улаан-Үдын колледждо 4-дэхи жэлээ hуража байнаб.
- Ага нютаг тухай танай hанамжа…
- 2011 ондо Агын, Могойтын, Дулдаргын тайзанууд дээрэ концерт-наада табяа hэмди. Тиигээд ерэхэ бүреэ ехэ гоё нютагтай байнат даа гэжэ hайшаагаад ошодогби. «Агынхид хэмжээ ябуулгануудаа эмхитэйгээр, дээдэ зэргэдэ үнгэргэдэг» гэжэ танил артистнарhаа дууладаг hэм. Мүнөө Агын дасанай 210 жэлэй ойн баярта хабаадажа байхадаа, одоол ойлгобоб. Халдабарита үбшэнэй hүжэрөөд байха үедэ эмхи гуримтайгаар үнгэргэбэ.
- Залуушуулда юун гэжэ хэлэхэ байнабта?
- Үхибүүн бүхэн өөр өөрын талаан бэлигтэй түрэдэг, тэрэнииень гэртэхин обёоржо, тулгань болохо ёhотой. Залуушуулда өөрынгөө дуратай шэглэл оложо, тэрээгээрээ hонирхожо, өөр дээрээ ажаллахань шухала. Тиигэхын түлөө өөрын хүсэлтэй байха болонол даа.
- Һайнта даа.
Валентина ЦЫРЕНЖАПОВА.
